89. VƯƠNG AN THẠCH
MƯU CAO KHÔNG THEO XƯA,
GAN LỚN KHÔNG SỢ TRỜI
Vương An Thạch, nhà chính trị, nhà cải cách nổi tiếng thời Tống, tự Giới
Phủ, hiệu Bán Sơn, người Lâm Xuyên châu Phủ (nay là phủ Châu, Giang
Tây) sinh năm 1021, mất năm 1086. Bố là Vương ích, làm Đô quan viên
ngoại lang. Vương An Thạch lúc nhỏ thích đọc sách, cái gì đã qua mắt là
suốt đời không quên. Ông nghĩ văn nhanh nhạy, viết văn chương vung bút
như bay, mới nhìn dường như không để ý, nhưng khi làm xong thì một bài
kỳ diệu, đặc sắc khiến người phải khen hay. Thi từ của ông thanh tân cao
cả, tản văn thì khỏe khoắn sắc sảo, chính luận thì giản dị có sức, là một
trong “tám đại gia Đường, Tống” nổi tiếng. Tăng Cùng bạn ông, đưa văn
chương của ông cho Âu Dương Tu xem, Âu Dương Tu đã vì ông truyền đi
tiếng khen đẹp. Sau này Vương An Thạch thi đỗ tiến sĩ, tên xếp hàng đầu,
giữ chức Thiên thư Hoài Nam phán quan. Vương An Thạch sau khi nhận
chức vẫn chăm chỉ hiếu học, suốt đêm không ngủ, thường ngủ gà ngủ gật,
có khi không kịp chải đầu rửa mặt đã lên phủ quan làm việc. Sau ba năm,
xong nhiệm kỳ, ông trở về kinh đô đợi bổ nhiệm mới. Đúng vào thời kỳ
Vương An Thạch đỗ tiến sĩ, và làm Thiêm phán thì Phạm Trọng Yêm làm
Phó tể tướng. Được sự động viên của Tống Nhân Tôn đã dâng “Sớ trình
bày mười việc”, phát động cuộc Tân Chính Khánh Lịch, có ý kiên quyết cải
cách, quét sạch sự cai trị của nha lại, nhưng Tân Chính đã nhanh chóng thất
bại. Lần này Vương An Thạch trở lại hoàng thành, nhìn đâu vẫn thấy tệ
chính y nguyên như cũ, không giống như “chính thông nhân hòa” mà Phạm
Trọng Yêm viết trong “Ký lầu Nhạc Dương”. Vương An Thạch vô cùng
thất vọng với chính sự đương thời, ông không muốn theo thông lệ quan
trường, tại kinh đô mưu tìm một chức quan tiếp cận trung khu, để được
thưởng thức như Hàn lâm viện v.v... để từ đó tìm được cơ hội thăng chức
tương đối nhanh, mà lập chí đến các địa phương khảo sát tệ nạn đương
