103. NGẠC NHĨ THÁI
KIẾN THỨC UYÊN THÂM ĐỒ SỘ,
QUY HOẠCH LÂU DÀI
Ngạc Nhĩ Thái (1677 - 1745) tự Nghi Am, thuỵ là Văn Đoan, người
Tương Lan Kỳ Mãn Châu đời Thanh, họ Tây Lâm Giác La. Trúng cử
(nhân) những năm Khang Hy, được phong Tam đẳng thị vệ. Đầu Ung
Chính thăng Bố chánh sứ Giang Tây, sau dời đến Tuần phủ Quảng Tây, rồi
làm Tổng đốc Vân Quý. Ung Chính năm thứ tư (1727) kiến nghị tại những
vùng dân tộc thiểu số ở tập trung tại Tây Nam thực hiện phế bỏ thổ ty, lập
huyện, phủ, phái quan lưu động, đóng quân đội nhằm tăng cường sự thống
trị của Trung ương đối với địa phương. Sau này nhiều lần dẫn quân trấn áp
phản kháng của dân tộc Miêu.
Tháng giêng Ung Chính năm thứ 10 (1733) thăng chức Bảo Hòa Điện
đại học sĩ kiêm Binh bộ thượng thư, làm Tổng tài ba quán Quốc sử, Thực
lục, Minh sử, được phong nhất đẳng bá. Cùng năm lại đôn đốc tuần tra
quân vụ Thiểm Tây, Cam Túc, ra sức mở đồn điền, ủng hộ Trương Quảng
Tứ đánh dẹp Chuẩn Cát Nhĩ làm phản, trở thành mưu thần tâm phúc của
Ung Chính. Năm thứ 13 (1736) vua Ung Chính chết, chịu di mệnh làm phụ
chính, đầu những năm Càn Long cùng với Trương Đình Ngọc cùng là Tổng
lý sự vụ, quan đến Thái tử Thái bảo. Càn Long năm thứ 10 (1745) lấy cớ
ốm xin thôi chức. Tác phẩm có “Tây lâm di cảo”.
Ngạc Nhĩ Thái hào phóng, độ lượng với người, cương trực, liêm minh,
có chí hướng sâu xa, giỏi xem xét vấn đề từ toàn cục. Những năm Khang
Hy, ông mới ra khỏi lều tranh, làm quan ở nội vụ phủ, có một lần Ung Thân
Vương Ái Tân Giác La Dận Trinh (sau này là hoàng đế Ung Chính) nhờ
ông làm một việc riêng, ông lấy lý do “hoàng tử... không thể giao cho thần
tử ở ngoài” để từ chối không nhận. Dận Trinh không vì đó mà mất sáng
suốt, sau khi nối ngôi cho Ngạc Nhĩ Thái là người trung thực có tư chất
