chư hầu Đông Di, Tây Nhung, Nam Man, Bắc Địch, Trung Nguyên không
đâu không hàng phục, trên một mức độ rộng lớn đều do những cống hiến
đắc lực bởi tư tưởng mưu lược và tài năng tổ chức kiệt xuất của Quản
Trọng. Cho nên, Tư Mã Thiên nói: “Quản Trọng đã được tín nhiệm và
trọng dụng trong chính quyền nước Tề. Tề Hoàn Công đã dùng nghiệp bá,
cửu hợp chư hầu, nhất khuông thiên hạ, đó là mưu của Quản Trọng vậy!”
(Sử ký - Quản Yên liệt truyện).
Những cống hiến đặc biệt độc đáo đối với việc phát triển tư tưởng mưu
lược của Quản Trọng, bao gồm mưu lược chính trị và mưu lược quân sự ở
trong đó, đã chiếm địa vị quan trọng đặc biệt trong lịch sử phát triển tư
tưởng mưu lược Trung Quốc thời cổ đại. Ông không những đã kế thừa
những tư tưởng ưu tú của các nhà mưu lược tiền bối do Y Doãn, Khương
Thượng làm đại biểu, mà còn có rất nhiều cống hiến mang tính sáng tạo
độc đáo trong nhiều mặt khác nữa. Nhìn từ góc độ mưu lược quân sự, chí ít
đã có ba điểm dưới đây:
Thứ nhất, Quản Trọng đã dùng quan điểm duy vật mộc mạc trình bày rõ
quan điểm chiến tranh với chính trị, chiến tranh với kinh tế, không những
đã nhận thức được lòng dân ủng hộ hay phản đối là nhân tố quan trọng
quyết định thắng bại của chiến tranh và trị loạn của đất nước. Hơn nữa còn
nhận thức được “Đạo được người” là ở chỗ những lợi ích vật chất mà dân
chúng có thể nhìn thấy được. Quản Trọng cho rằng “Kẻ tranh giành thiên
hạ trước tiên phải tranh giành được quần chúng”. “Khởi đầu của việc tranh
bá đồ vương phải lấy dân làm gốc. Gốc có lý lẽ thì đất nước bền vững, gốc
loạn thì nước nguy”. “Không chăm lo tới việc giành lấy dân” thì “nhỏ, sẽ
bại quân mất nước; lớn, sẽ nguy thân nước tan”. Còn “Cái đạo để giành dân
không gì bằng làm cho dân được lợi”. “Dân thấy lợi thì đến, thấy hại thì bỏ
đi. Dân đi theo cái lợi, như nước chảy về chỗ trũng”. “Dân chúng thấy lợi,
dù núi cao tới ngàn nhẫn,
không đâu dân không trèo tới, vực sâu bao
thẳm, chẳng đâu dân chẳng xuống mò”. Do đó, “Đem lợi trừ hại cho dân
chúng” thì sẽ được dân chúng ủng hộ, “dân chúng sẽ vui vẻ dốc hết sức ra,
vào trong nhà thì làm cho bồ đây kho chặt, ra ngoài thì liều chết với kẻ thù
