để giữ yên xã tắc”. Quản Trọng còn chỉ rõ thêm một bước: Bản thân cuộc
chiến tranh sẽ trực tiếp chịu sự ràng buộc của điều kiện kinh tế, “một lần
xuất quân thì tích luỹ của mười năm cũng hết, tiêu hao của một cuộc chiến
tranh sẽ phá huỷ công sức của cả một đời”, nước có giàu thì binh mới mạnh
được. Do đó, ông coi việc nước giàu binh mạnh là quốc sách cơ bản, trước
hết phải nắm chắc việc làm cho dân giàu, phát triển sản xuất, kinh tế phồn
vinh, giảm nhẹ thuế khoá, nới lỏng hình phạt. “Thi hành như vậy được một
số năm dân theo như nước chảy về”. Lý luận và thực tiễn của Quản Trọng
đã khiến cho học thuyết chiến tranh và chiến lược thời cổ đại Trung Quốc
đã tiến triển thêm một bước trên cơ sở vốn có .
Thứ hai: Quản Trọng đã dùng quan điểm biện chứng giản dị để trình bày
rõ mối quan hệ khách quan và chủ quan, vật chất và tinh thần trong chiến
tranh, chỉ ra rằng những nhân tố khách quan như mạnh yếu, nhiều ít, tốt
xấu... đều có thể chuyển hóa được, còn điều kiện quan trọng để thực hiện
sự chuyển hóa này là thiện mưu, tức là thực hành chính sách và sách lược
chính xác. Quản Trọng cho rằng: “Đất rộng, nước giàu, dân đông, binh
mạnh, đó là một nước phồn thịnh. Tuy đã được phồn thịnh rồi, mà không
có đức dày để làm cho nước yên ổn, không có mức độ để cai trị thì nước ấy
sẽ không phải là nước của nhà vua, dân ấy cũng chẳng phải là dân của nhà
vua”. “Cai trị dân có tài, dạy dỗ lính có độ, thắng nước thù địch có lý, chấn
chỉnh thiên hạ có mức”. Những thứ “tài”, “độ”, “lý”, “mức” dùng lời nói
hiện tại chính là phép tắc, quy luật, chính sách và sách lược. Nếu biết nhận
thức chính xác những phép tắc, quy luật này thực hành những chính sách,
sách lược chính xác, thì có thể biến yếu thành mạnh, từ loạn đến trị, chuyển
bại thành thắng; nếu không thì sẽ có thể “kẻ lớn mà không biết hành động
sẽ biến thành bé, kẻ mạnh mà không biết đạo lý sẽ trở thành yếu, người
đông mà không có sự đoàn kết chặt chẽ thì sẽ biến thành ít”, “kẻ giàu mà
phóng túng bừa bãi sẽ hóa thành nghèo”.
Cho nên phàm là đường lối của một cuộc chinh phạt thì kế sách phải
được định đoạt trước tiên, sau đó mới xuất quân ra khỏi biên giới. Kế hoạch
chưa định xong ở trong nước mà đã xuất quân ra biên thuỳ thì đánh sẽ tự
