25. Phạm Trấn, Đỗ Uông
Huyện Gia Phúc (bây giờ là huyện Gia Lộc), tỉnh Hải Dương, một người tên là Phạm Trấn ở làng Lâm Kiền; một người tên là Đỗ Uông ở
làng Đoàn Lâm, hai làng giáp giới với nhau.
Làng Đoàn Lâm có một con yêu tinh, thường thường biến hiện trăm vẻ, trêu ghẹo người ta, làng ấy tìm phương kế trừ mãi không được.
Ông Đỗ Uông khi còn nhỏ, một đêm ngồi học trong nhà, con yêu tinh thò tay vào trong cửa sổ trước chỗ bàn học để trêu ghẹo Đỗ
Uông. Đỗ Uông nói truyện với thầy phù thủy, thầy phù thủy xui lấy chỉ ngũ sắc mà buộc lấy tay nó. Đêm hôm sau, con yêu tinh quen
thói lại đến. Đỗ Uông vội vàng cầm chỉ ngũ sắc trói lại, buộc vào cửa sổ. Con yêu tinh quả nhiên không biến được nữa, mới kêu van, Đỗ
Uông nhất định không tha. Mãi đến gần sáng con yêu tinh lại kêu rằng:
- Ông ngày sau đại quí, tôi muốn bỡn ông đấy thôi, nỡ nào ông lại hại tôi?
Đỗ Uông hỏi:
- Như tài sức tao, thì có đỗ nổi được Trạng nguyên không?
Con yêu nói:
- Trạng nguyên đã có một ông họ Phạm, ông chỉ đỗ được Bảng nhãn mà thôi.
Lại hỏi:
- Mày có của gì mà thiêng được, hễ cho tao xem thì tao sẽ tha cho mày.
Một lát, thấy con yêu nôn ọe, nhổ ra một hòn ngọc, cầm ở trong tay, ánh sáng lòe vào trong ngôi nhà, rồi lại nói rằng:
- Tôi chỉ nhờ có của này mới thiêng, nay xin dâng ông để giúp thêm cho việc học hành.
Đỗ Uông cầm lấy hòn ngọc, nuốt vào bụng, rồi mới cởi trói tha cho nó đi. Từ bấy giờ con yêu mất thiêng, không quấy nhiễu gì nữa. Mà
ông Đỗ Uông từ khi nuốt hòn ngọc ấy, văn chương mỗi ngày một hay, nổi tiếng trong các trường, văn ông Phạm Trấn vẫn không kịp.
Đến khoa thi hội thời Quang Bảo nhà Mạc, hai ông cùng trạc 34 tuổi, và cùng đỗ hội. Đến hôm thi đình, Đỗ Uông trông thấy đầu bài,
toàn chỗ nhớ cả, chắc là nắm Trạng nguyên trong tay. Bấy giờ Phạm Trấn ngồi trong lều làm văn, phảng phất như có hai người giúp đỡ.
Một người là Đông Phương Sóc, một người là Hàn Kỳ. Hai người đứng cạnh đọc lên cho Phạm Trấn viết. Rồi lại thấy Đông Phương Sóc
bảo với Hàn Kỳ rằng: “Phải có một người sang làm cho Đỗ Uông đau bụng, để giảm bớt sức văn của hắn đi mới được.” Một lát sau
nghe tiếng Đỗ Uông ngồi lều bên kia, rên lên khừ khừ, không sao viết được. Đến lúc Phạm Trấn viết hơn một đoạn, thì Đỗ Uông mới bớt
đau bụng, làm được văn, cho nên nhớ nhiều mà sức văn hơi kém.
Khi xướng hồi danh, quả nhiên Phạm Trấn đỗ Trạng nguyên, mà Đỗ Uông thì đỗ Bảng nhãn, Phạm Trấn mừng lắm nói rằng:
