NAM HOA KINH - Trang 130

D. Lỗ Ai Công hỏi Trọng Ni:
Nước Vệ có một người xấu xí, tên là Ai Đài Đà. Đàn ông nào ở với nó, nhớ
không thể bỏ đặng. Đàn bà nào thấy nó, về xin cha mẹ rằng: thà làm vợ bé
của nó hơn làm vợ lớn kẻ khác. Số người ấy có đến mười mấy rồi, thế mà
cũng chưa hết. Chưa thường nghe nó xướng lên ý gì, chỉ có họa theo ý
người mà thôi. Không có địa vị quyền thế gì để cứu người khỏi chết; không
có tiền bạc của cải gì để nuôi ai no bụng, lại còn hình thù xấu xí để thiên hạ
phải sợ. chỉ có họa mà không có xướng. Trí nó không ra ngoài bốn vách rào
làng. Thế mà giống đực giống cái lại xúm xít trước mặt, ấy là kẻ tất phải có
cái gì khác lạ hơn người. Quả nhân triệu nó đến xem, thì quả là hình thù
xấu xí làm cho thiên hạ đều phải sợ. ở với Quả nhân không đầy một tháng,
mà Quả nhân đã để ý đến cách ăn ở của nó. Không đầy một năm, Quả nhân
tin nó. Nước không có kẻ cầm quyền chính, Quả nhân giao việc nước cho
nó. Nó buồn buồn, thờ ơ ra vẻ chối từ làm cho Quả nhân hổ thẹn. Sau cùng
nó nhận, nhưng rồi, không bao lâu lại bỏ Quả nhân mà đi. Quả nhân buồn
bực như mất một vật gì, như không còn có người để cùng vui như trong
nước nữa! Vậy người ấy là người thế nào?"
Trọng Ni nói: "Khưu nầy, từng sang sứ bên nước Sở. Thấy đàn heo con
đang bú mẹ, mà mẹ chúng đã chết rồi. Một lúc, chúng ngơ ngác chạy tứ tán
cả vì chúng thấy mẹ không nhìn đến chúng nữa. Chúng sở dĩ yêu mẹ,
không phải là yêu cái xác kia, mà yêu cái sai khiến xác kia của mẹ chúng!
Ra trận mà chết, đâu cần phải yên ngựa để bọc thây. Cho kẻ cụt chân giày
dép, họ đâu có ưa thích! Họ đều không có gốc! (…) Nay Ai Đài Đà chưa
nói gì mà người lại tin; không công gì mà người lại thân, khiến có người
muốn trao cho quốc chính mà lại không chịu nhận, như vậy ắt phải là kẻ
toàn được cái Tài, và không để lộ ra cái Đức."
Ai Công nói: Sao gọi là "tòan được cái Tài"?
Trọng Ni nói: "Sống Chết, Còn Mất, Cùng Đạt, Giàu Nghèo, Hiền và Bất
Tiếu, Khen Chê, Nóng Lạnh… là những cái biến của sự vật, cái chuyển của
Mạng (cũng như) ngày đêm thay phiên tiếp nối nhau trước mặt ta mà trí
thông minh của con người cũng không sao nhận thấy được chỗ khởi đầu.
Như vậy, đâu có đáng gì để cho nó lọt vào "linh phủ", làm loạn lòng mình.