NAM HOA KINH - Trang 14

đó là những chỗ mà Trang tử phê bình học thuyết của người đồng thời, đem
cái thuyết" tề thị phi, đồng dị, tiểu đại" của ông ra mà châm đối các nhà
thích dùng bịên luận. Theo ông thì" đại diện bất ngôn", còn những biện giả
trên đâu chỏ là những bọn người biện đặt. (tiểu biện) .
Thời ấy có Tử- Hoa- tử chủ trương sự" toàn sinh vi thượng" và Đảm- Hà
chủ trương" vị- thân, bất vị quốc", đều là những kẻ thừa hưởng cái học của
Dương- Chu. Trang tử đem cái thuyết Tề- Vật để đánh đổ lòng tư- kỷ, chia
phân Nhĩ- Ngã của người đồng thời còn sống thiên trong giới Nhị- nguyên.
Là vì, theo Trang tử, hễ còn nói" vì mình" tức là còn thấy chỉ có mình mà
không thấy có người, trong khi sự thật thì" Vật Ngã vi Nhất".
Ở thiên Đại- Tông- Sư ông viết: Cố chi chân- nhân, bất tri duyệt sanh, bất
tri ố- tử… Bất tri sở dĩ sanh, bất tri sở dĩ tử, bất tri tựu tiên, bất tri tựu hậu"
(Bậc chân nhân đời xưa, không tham sống, không ghét chết… Không biết
chỗ sở dĩ sống, không biết chỗ sở dĩ chết, không biết chỗ đến trước, không
biết chỗ đến sau) … Nghĩa là người đạt Đạo phải là kẻ đứng trên vấn đề
Sanh, Tử, không vị kỷ, không quá chú trọng đến bản thân mà suy tính lợi
hại quá đáng như các chủ trương nói trên.
Phản đối những tư tưởng vị kỷ, tức là phản đối lòng tham lam ích kỷ, ông
lại cũng phản đối cả sự" Xá- ký thích- nhơn", nghĩa là bỏ cái chân- tanh của
mình mà chạy theo kẻ khác. ở thiên Đại- Tông- Sư ông nói:" Hành danh
thất kỳ, phi sĩ dã. Vong thân bất chân, phi dịch nhân dã. (Làm theo danh,
mà bỏ mất mình, không phải là kẻ sĩ. Làm mất thân mình, không rõ cái lẽ
chân thật nơi mình, cũng chẳng phải là kẻ sai được người vậy) . Ông cho
rằng" như Hồ- Bất- Giai, Vụ- Quang, Bá- Di, Thúc- Tề, Cơ- Tử, Tử- Dư,
Kỷ- Tha, Thân Đồ- Địch, thị dịch nhân chi dịch, thích nhân chi thích nhi
bất tự thích kỳ thích giả dã. (Đại- Tông- Sư)
Và, như Lão tử, ông cũng cực lực phản đối Nhân, Nghĩa của phái hữu- vi
thời ấy. Cái học" trục- vật" và sự" cầu- tri" cũng bị ông đả phá:" Ngô sinh
đã hữu nhai, nhi tri đã vô nhai. Dĩ hữu nhai, tùy vô nhai, đãi hĩ!" (Dưỡng-
Sinh- Chủ) .
***
Tóm lại, đối với thời đại, ông phản đối hầu hết các học thuyết cùng chế độ