NAM HOA KINH - Trang 23

không phát minh được điều gì mới lạ cả, cho nên phần tư tưởng của họ rất
là loạn- chạc, rườm- rà, mờ tối không phát huy được cái yếu- chi huyền-
diệu về phần tư tưởng của Trang Châu.
Hoặc họ là các học giả thiên về Thần- tiên phái, họ ghép Trang tử vào cái
học Trường- sinh cửu thị. Như Chữ Bá- Tú, trong bộ Nam- Hoa Chân-
Kinh Nghĩa- Hải- Soán- Vi, tôn Trang tử là Nam- Hoa Lão tiên.
Đời Tống, có Bích- Hư- Tứ, đời Minh có La- Miễn- Đạo đều lấy theo điển
cố của Thần- tiên phái mà giải Trang tử.
Và lấy Thần- tiên học để mà giải Trang tử là phần rất đông. Chính người
viết về Trang tử đây cũng đã gặp nhiều văn hữu hoặc học giả theo phái
Thần- tiên cười nhạo và cho là chưa thấu đáo được ý nghĩa huyền diệu của
Trang tử vì đã không biết thể theo Thần- tiên Đạo- thư (của Trương- Đạo-
Lăng và nhất là Bão- Phác- tử) để giảng giải Trang tử.
Cũng có nhiều nhà chú giải thiên về Nho hoặc Phật, lấy tư tưởng của Nho-
học hoặc Phật- học mà giảng Trang tử nữa. Như đời Tống có Lâm- Hi- Dật,
đời Thanh có Lục- Thụ- Chi, Lưu- Hồng- Điền cho Trang tử là môn đồ của
Khổng.
Đời Đông- Hán, có Chí- Độn, Tuệ- Lâm, Tuệ- Viễn cũng rất sành Lão
Trang, nên dùng cái học ấy mà làm sáng thêm cho Phật- học. Qua đời
Đường có Thành- Huyền- Anh; đời Minh có Lục- Tây- Tinh, Thích- Đức
thaNghĩa; đời Thanh có Trương- Thế- Lạc và gần đây có Chương- Thái-
Viêm đều lấy Phật- điển mà giải Trang tử.
Trang tử là người văn học hoàn toàn. Kim- Thánh- Thán sắp ông vào hạng"
đệ nhất tài tử" tưởng cũng không phải là quá đáng.
Luận về ông, Tư- Mã- Thiên có nói:" Sách Trang tử có hơn mười vạn chữ,
đại để đều là ngụ ngôn… Văn ông khéo viết, lời lẽ thứ lớp, chỉ việc, tả tình
để bài bác Nho Mặc. Tuy đương thời, những bậc túc- học uyên thâm cũng
không sao cãi để gỡ lấy mình cho nổi. Lời văn của ông thì phóng- túng
mênh mông, chỉ cầu lấy thích chí mà thôi. Cho nên từ các bậc vương công
đều không ai biết được nổi ông là hạng người thế nào" (Sử- Ký) .
Từ đời Đường, Tống về sau, các bậc đại văn hào như Hàn- Dũ, Liễu- Tôn-
Nguyên, Tô- Thức… đều sùng bái ca tụng không ngớt. Sách Trang tử, về