dịch và bình chú
---------------------------------
Lão tử nói:" kiến Tố, bão Phác"; Phật gia bảo:" kiến tánh, thành Phật".
[ii] Xá kỷ thích nhơn: là bỏ mình mà theo người.
[iii] Đại- Tông- Sư:" Hành danh thất kỷ, phi sĩ dã vong thân bất chân, phi
dịch nhơn dã. Nhược hồ Bất- Giai, Vụ Quang, Bá Di, Thúc tề, Cơ tử, Tử
du, Kỷ thu, Thân đố địch, thị dịch nhơn chi dịch, thích nhơn chi thích, nhi
bất tự thích kỳ thích giả dã. Làm theo danh, mà bỏ mất cái của mình, không
phải là kẻ dĩ; làm cho mất mạng mình, không rõ chân lý, đó chẳng phải là
kẻ sai khiến được người. Như Hồ Bất Giai, Vụ Quang, Bá Di, Thúc Tề, Cơ
Tử, Tử Dư, Kỷ Tha, Thân Đố Địch, là hạng làm cái làm của kẻ khác, theo
cái phải của kẻ khác mà không biết theo cái phải của mình.
[iv] Nếu so sánh với câu nói nầy của hiền giả Epiclète(Hy Lạp):" Phàm sự
vật, có cái thuộc ta, có cái không thuộc ta. Thuộc ta là những sự phán
đoán, những khuynh hướng, những dục vọng, những ưu- ghét của ta, tóm
lại là mọi tác dụng của linh- tính ta; không thuộc ta, là thân thể ta, của cải,
danh vọng, tước phận, nói tóm lại là mọi sự không còn phải là tác dụng của
linh- tính ta.
" Cái thuộc ta thời bản tánh nó tự do, không gì ngăn trở, không gì trái
nghịch lại được; cái không thuộc ta thời không được chắc chắn, không
được tự do, thường bị ngăn trở, là cái ở ngoài ta mà thôi.
Vậy, ta phải nhớ rằng cái gì vốn nó không được tự do mà cho là tự do, cái
gì của người ngoài, vật ngoài mà cho là của mình, thời sẽ phải phiền lòng,
sẽ phải buồn bực, sẽ phải bối rối, sẽ đem lòng oán trời, trách người, nhưng
nếu cái gì thật của ta mới coi của ta, cái gì của người, coi là của người,
thời không ai ép uổng mình được nữa, không ai ngăn cấm mình được nữa,
không phải oán ai, không phải trách ai, không phải miễn cưỡng làm việc
gì, không ai hại mình, không có kẻ thù, vì không phải chịu sự gì thiệt hại."
(bản dịch của Phạm Quỳnh, 1929).
[v] đừng lẫn lộn thiên tánh với tánh tình của bản ngã, như những tánh
nóng, tánh keo kiệt, tánh thích xa hoa, tánh ham vui, thích buồn của con
