NAM HOA KINH - Trang 74

không thường cũng như lớn nhỏ vậy." Một trái dưa to, nặng năm thạch" mà
"bổ nó ra để làm cái bầu" thì lại hỏng cả, không dùng gì được nữa(vô
dụng); trái lại, nếu để nó như vậy mà làm phao, đeo lội qua sông, thì nó là
hữu dụng.
Ta thấy rằng nếu biết dùng, thì không có vật gì là không vô dụng, như cũng
thời món thuốc" bất quy thủ" mà kẻ thì được phong hầu, còn người thì suốt
đời chỉ làm cái nghề quay tơ. Đó là Trang tử trả lời cho Hụê- tử (cùng
những ai chê cái học của ông là vô dụng) rằng: nếu biết dùng thì không có
cái học nào là vô dụng cả: "là vì lòng của phu tử còn hẹp hòi chưa thông
đạt"!
Vật nào cũng có cái Tánh tự nhiên của nó, không vật nào giống vật nào cả.
Bởi vậy, ta phải biết chịu chỗ khác biệt nhau đó, nghĩa là phải biết nhìn
nhận sự " bất bình đẳng tự nhiên" của sự vật mà đừng đem tư tâm mong
bình đẳng nhất loại tất cả làm một. Biết nhận sự " bất bình đẳng tự nhiên"
giữa vạn vật, tức phải biết kính trọng chỗ riêng biệt của mỗi vật, nghĩa là
cái tánh tự nhiên của mỗi vật mà không xen vào làm trở ngại sự phát triển
tự nhiên của nó hay sửa đổi uốn nắn nó theo một công thức giả tạo nào
khác. Không xen vào làm trở ngại hay làm hư hoại tánh tự nhiên của mỗi
vật, là để cho mỗi vật được sống " tiêu diêu" (tự do) theo cái sống của nó,
tự do phát triển theo cái tánh tự nhiên của nó.
***
Tóm lại, tiêu diêu là tự do. Tự do là sống được theo tánh tự nhiên, tức là
theo bản tánh của mình. Một hành động được gọi là hành động tự do, khi
nào trong hành động ấy, ta biểu lộ được cái Người thâm sâu, thành thực của
ta, theo ta, chứ không phải theo kẻ khác, theo một giáo lý hay một mẫu
người lý tưởng nào ngoài ta. Và nếu mỗi vật, vật nào cũng được sống theo
mình, thì sẽ không còn lớn, nhỏ, quý, tiện nữa, mà thảy đều tiêu diêu như
nhau cả. Tiêu diêu như nhau cả, đó là bình đẳng tuyệt đối, mà bình đẳng
tuyệt đối là nhờ có tự do tuyệt đối. Thiên Tề- Vật- Luận sẽ bàn về cái Bình
đẳng tuyệt đối ấy.
THU- GIANG
NGUYỄN- DUY- CẨN