NAM PHƯƠNG HOÀNG HẬU - Trang 18

(2) Theo Hoeffel, trích trong Indochine "Bài La région Saigon, Cholon".
Sài Gòn, Chợ Lớn lúc bấy giờ chỉ rộng có 5000 mẫu Tây, chiều dài từ
Đông sang Tây là 15 kilô mét và chiều rộng có vỏn vẹn 6 kilô mét.
(3) "La naissance de Dalat", của ông A.Baudrit viết: Đà Lạt được khám phá
ra vào năm 1893. Sau đó mãi đến năm 1898, người ta mới khai thác được
một vùng để làm một cái vườn với mục đích cung cấp rau cho đoàn nguời
lên công tác. Vì thế, vườn rau đặt tên là "Ferme de Dankin". Sau đó, tác giả
tự đặt câu hỏi "Est-ce alors que commenca la création de Dalat". Hỏi rồi tự
mình trả lời: "Pas encore". Nhưng điều sau đây mới thực sự quan trọng và
có ý nghĩa. Trong một bài báo khác giấy nhiều chỗ đã mủn và rách, vừa
đọc, vừa đoán mò không rõ tên tác giả có ghi chép: vào năm 1934, Giáo
Hoàng Pio 11 mới yêu cầu mẹ bề trên Cả của dòng đưa các sơ ra hải ngoại.
Cái duyên là họ đã quyết định sang truyền giáo ở bên Việt Nam. Vì thế, họ
đã thiết lập hai trường: một ở Đà Lạt, một ở Hà Nội, khu Ngọc Hà. Nhưng
mãi đến năm 1937, trường sở mới được xây dựng xong. Trong khi đó Cô
Nguyễn Hữu Thị Lan đã làm đám cưới với vua Bảo Đại từ năm 1934. Như
thế cả hai chị em quả thực không thể nào học Couvent des Oiseaux được.
Chỉ có sau này, khi đã lên ngôi Hoàng Hậu, bà có ghé thăm trường mà thôi.
(4) Năm 1927, có bài viết "Le mariage d une princesse d Annamite" trên
báo Thần Kinh. Tờ Nam Phong , năm 1923, số 69 cũng có bài viết tương
tự. Năm 1934, trên Bulletin des Amis du vieus Hue (BAVH), trang 145-168
, trong một bài viết có nhan đề "Cérémoniale d autrefois pour le mariage
des princesses d Annam" của L. Sogny. Khi các công chúa được 16 tuổi thì
bắt đầu phải để ý đến chuyện gả chồng cho các cô rồi. Thoạt đầu, người ta
chọn ra một danh sách các con, cháu, ngay cả đến chắt các công thần nộp
lên vua. Vua chấm dấu đỏ vào tên anh nào, anh đó có may mắn được làm
phò mã. Sự cố xảy ra sau đây thêm phiền phức vô kể. Lúc Thiệu Trị mất
theo tục lệ, mọi chuyện cưới hỏi phải ngưng để tang vua cha. Đến Tự Dức
thứ tư, nghĩa là năm 1854, số các công chúa chưa chồng trong 3 năm lên
đến 30 cô, tất cả gồm các con của Minh Mạng, Thiệu Trị gom lại. Lúc đó,
nhiều công chúa đã quá tuổi 16 thuộc loại già cỗi (Abricot murissant), chưa
có ai rước đi. Trong số các công chúa, nhiều cô xấu xí lại càng khó kiếm