— Đúng đấy. Nhưng không phải cách vẽ của bức tranh thể hiện mê hồn.
Mà chính chủ đề của nó là tuyệt vời. Trobo thân mến, điều đó đã tồn tại
trong nghệ thuật. Sự quyết định là ngọn lửa thần mà trong đó sẽ tôi luyện
được kim cương. Ngọn lửa nhỏ thì ra kim cương nhỏ. Ngọn lửa mạnh thì ra
kim cương to. Nhưng chúng ta nói cho rõ hơn nhé: sự tuyệt đỉnh chính là
cảm giác rung động của tâm hồn khi xem những bức tranh nghệ thuật tồn
tại vĩnh viễn, những thích thú rung động khiến cho người ta cứ muốn nhìn
dù cho hôm nay, ngày mai hay là mãi mãi trong đời người.
Ông bước đi rồi lại nói:
— Cũng như những của gia bảo của nhà giàu ấy, họ sẽ để lại những trang
sức làm bằng vàng ròng, đồ bằng ngà voi, ngọc trai mà với kho báu đó sẽ
làm cho cuộc đời con cháu họ lên tới tuyệt đỉnh vinh quang và sẽ được lưu
truyền lại cho con trai, con gái họ, cho thế giới và mãi mãi... Nghệ thuật
cũng vậy, hãy cho nó ra đời và làm sao cho nó tồn tại vĩnh viễn... đấy cháu
hãy nghĩ như vậy...
Ông dừng bước, nói giọng to hơn.
— Nhưng nghệ thuật cũng không phải là thứ rẻ tiền hơn những đồ châu
báu. Không, không phải vậy, người ta đã phải trả một món tiền kinh khủng
cho nghệ thuật. Ôi, cả tuổi trẻ của tôi, tôi đã vui mừng trả giá cho nó!
Nhiều đau khổ, dày vò, nhiều thiếu thốn, nhiều chông gai, nhiều thời gian,
ôi cái giá...
Ông lại bước tiếp, đầu lắc lư buồn bã.
— Nhưng mà ta lại có cảm giác không phải trả tiền, không phải trả giá
cho sự tuyệt đỉnh trong ta. Bởi ta đã đặt tâm hồn của ta lên bức vẽ, lên bức
tượng, lên bản nhạc, lên những vần thơ. Thế đấy, còn bây giờ (ông dừng
lại, cài chiếc cúc áo khoác của Trobo như muốn gửi gắm mọi tâm tư cho
chàng). - Những rung động của ngọn gió nghệ thuật đẹp đẽ thì tất cả mọi
người đều có thể cảm thụ được, nhưng không phải ai cũng biết thể hiện
những rung động đó lên giấy, lên bút, lên màu, lên đất đá, chỉ có các nghệ
sỹ mà thôi! Các nghệ sỹ, nghệ sỹ chân chính! Những người nghệ sỹ chân
