CHƯƠNG IX
VÌ SAO TRƯỜNG HỢP NGƯỜI MĨ LẠI KHÔNG
CHỨNG MINH CHO THẤY MỘT QUỐC GIA DÂN TRỊ
HẲN LÀ PHẢI GIỎI VÀ THÍCH KHOA HỌC, VĂN HỌC
VÀ NGHỆ THUẬT
Ta phải thừa nhận rằng, trong những quốc gia văn minh thời nay, ít có
quốc gia nào lại không có nhiều thành tựu khoa học bậc cao như Hoa Kì, và
như Hoa Kì, lại cung cấp cho nhân loại ít nghệ sĩ lớn, ít nhà thơ và nhà văn
nổi danh
.
Ngạc nhiên trước cảnh tượng này, nhiều người châu Âu đã coi điều đó
như là kết quả tự nhiên và không sao tránh khỏi của sự bình đẳng, và họ
nghĩ rằng, nếu trạng thái xã hội và các thiết chế dân chủ có lúc nào đó thắng
thế trên toàn trái đất này, thì sẽ thấy cảnh đầu óc con người dần dần làm tối
sầm đi những luồng ánh sáng từng soi rọi nó, và con người sẽ lại rơi vào
cảnh ngu muội mà thôi.
Tôi cho rằng, những ai lập luận như vậy đã lẫn lộn nhiều ý tưởng mà
chúng ta cần thận trọng tách ra nghiên cứu riêng rẽ từng ý tưởng một.
Những người đó vô tình đã lẫn lộn cái gì là dân chủ và cái gì chỉ là Mĩ thôi.
Cái tôn giáo được những di dân đầu tiên phổ biến và sau đó truyền lại cho
con cháu là một thứ tôn giáo hành lễ giản dị, nguyên lí khắc nghiệt và gần
như hoang dại, cái tôn giáo thù nghịch với những dấu hiệu bề ngoài và
những lễ nghi loè loẹt, tôn giáo ấy tất nhiên ít ưu ái các môn nghệ thuật, và
nếu nó có cho phép con người thưởng thức văn chương, thì cũng hơi miễn
cưỡng.
