CHƯƠNG XVII
VÌ SAO DIỆN MẠO XÃ HỘI HOA KÌ VỪA NHỘN
NHẠO LẠI VỪA ĐƠN ĐIỆU
Dường như là chẳng có cái gì thích hợp hơn cả để kích thích và nuôi
dưỡng trí tò mò của ta hơn là diện mạo của đất nước Hoa Kì. Tại đây, các
thứ gia sản, các kiểu ý tưởng, các dạng luật pháp không ngừng thay đổi. Ta
có thể nói rằng ở đây ngay cái thiên nhiên bất động thì cũng cơ động, vì nó
thay đổi từng ngày dưới bàn tay con người.
Song lâu dần, nhìn mãi cái xã hội nhộn nhạo đến thế thì lại thấy là nó đơn
điệu, và sau khi ngắm nhìn bức tranh đó một thời gian, khán giả thấy ngán.
Tại các quốc gia quý tộc trị, mỗi con người gần như khá cố định trong
phạm vi của mình; nhưng họ lại khác nhau đến lạ kì; họ có những đam mê,
những tư tưởng, những thói quen và thị hiếu khác nhau một cách căn bản. Ở
trong phạm vi của mình, không có gì là động đậy hết, nhưng ở đó tất cả đều
khác nhau.
Ngược lại, tại các quốc gia dân chủ, tất cả mọi người đều giống nhau và
làm những điều tương đối giống nhau. Đúng là họ liên tục bị cuốn theo
những thăng trầm; thế nhưng do chỗ luôn luôn xuất hiện với họ cùng những
thất bại hoặc những thành công như nhau, nên chỉ có tên của diễn viên là
khác nhau, còn vở diễn thì vẫn như thế. Diện mạo của xã hội Mĩ nom nháo
nhào, bởi vì người và vật không ngừng thay đổi; và nó lại đơn điệu, bởi vì
tất cả các đổi thay đều như nhau.
Những con người sống trong thời kì dân chủ có nhiều đam mê; nhưng
phần lớn đam mê của họ cuối cùng đều đi tới tình yêu của cải hoặc thoát ra
khỏi tình yêu đó. Điều này không có nghĩa là tâm hồn người Mĩ bé nhỏ hơn
