khác và không được quyền nhận những bảo đảm như các tài sản nói chung,
và chúng ta cũng quen coi những nhà sản xuất công nghiệp như là một tầng
lớp bé nhỏ tách rời khỏi trật tự xã hội, mà sự độc lập của họ chẳng đáng giá
là bao và họ đáng được đem trao cho các quân vương thích gì thì xử trí như
thế. Thật vậy, nếu chúng ta mở các bộ luật thời Trung Cổ ra, chúng ta phải
ngạc nhiên thấy rằng trong những thời kì có sự độc lập cá nhân mà nền sản
xuất công nghiệp vẫn bị luật của các ông vua chi phối cho tới tận những chi
tiết nhỏ nhặt. Về điểm này, tập trung hoá đạt đến trình độ nào thì nó cũng
tích cực và cũng chi tiết ngang với trình độ đó.
Kể từ khi đó, một cuộc đại cách mạng đã diễn ra trên thế giới; sở hữu
công nghiệp, mới đầu chỉ là một cái mầm, đã phát triển và bao phủ cả châu
Âu; tầng lớp sản xuất công nghiệp được mở rộng và làm giàu trên những
mảnh vụn của các tầng lớp khác; tầng lớp sản xuất công nghiệp gia tăng về
số lượng, về tầm quan trọng và về tài sản; nó lớn mạnh không ngừng; hầu
hết những ai không nằm trong tầng lớp đó đều đi theo nó, chí ít thì cũng theo
ở khúc nào đó; sau khi sống trong tư thế một tầng lớp ngoại lệ, nó đang đe
doạ trở thành tầng lớp chính yếu và có thể nói là tầng lớp duy nhất; tầng lớp
đó thay đổi, nhưng các tư tưởng và thói quen nó đã sinh ra thì vẫn tồn tại
nguyên vẹn. Các tư tưởng và thói quen đó đã chẳng đổi thay không phải vì
chúng đã cũ rồi, mà vì chúng hoà hợp hoàn toàn với các tư tưởng mới và các
thói quen chung của những con người thời đại chúng ta.
Như vậy là sở hữu công nghiệp không làm gia tăng được các quyền theo
tầm quan trọng của nó. Tầng lớp sản xuất công nghiệp không vì đông đúc
lên mà bớt lệ thuộc đi; mà ngược lại ta còn có thể nói rằng, nó mang trong
lòng sự chuyên chế và càng phát triển lên thì tính chuyên chế đó tự nhiên
càng mở rộng
Tỉ lệ với trình độ ngày càng thêm công nghiệp hoá mà đất nước ngày càng
cảm thấy cần thêm rất nhiều đường sá, kênh ngòi, bến cảng và những công
trình bán công cộng khác nữa, tạo thuận lợi cho việc khai thác các loại của
cải, và cũng tỉ lệ với việc đất nước ngày càng thêm dân chủ mà các cá nhân
càng ngày càng gặp khó khăn hơn trong việc thực thi những công trình
