(I)
Ta chẳng thể nào nói một cách tuyệt đối và chung nhất, rằng nguy cơ lớn
thời nay có thể là tự do quá đáng hoặc là bạo quyền, là vô chính phủ hoặc là
chuyên chế. Cả hai trường hợp đều đáng e ngại, và đều có thể do cùng một
nguyên nhân gây ra, nguyên nhân đó là sự vô cảm phổ biến khắp nơi, kết
quả của chủ nghĩa cá nhân. Chính cái tính vô cảm đó khiến cho cái ngày mà
quyền hành pháp tập hợp được một lực lượng thì cũng có khả năng đi đè nén
mọi người, và ngay ngày hôm sau khi một đảng phái nào đó có thể huy động
được vài ba chục tay súng ra trận thì nó cũng có khả năng đè nén mọi người.
Cả hai trường hợp đó đều chẳng lâu bền, vì thế mà họ thắng dễ dàng và cũng
vì thế mà họ không thể thành công lâu dài. Họ vượt lên được bởi vì chẳng có
thế lực nào cưỡng lại họ cả, và họ rơi xuống, bởi vì chẳng có gì trụ đỡ cho
họ hết.
Cái mọi người cần phải chống lại không phải là thói vô chính phủ hoặc
thói chuyên chế, mà chính là thói vô cảm, là cái hầu như có thể dửng dưng
tạo ra cả tình trạng vô chính phủ cũng như nạn chuyên chế.
