Người ta quen nói rằng những kẻ nắm chủ quyền tối cao thời nay chỉ tìm
cách dùng con người để làm những việc lớn lao to tát. Tôi những mong mấy
ông ấy hãy suy nghĩ chút nữa để biến họ thành những con người lớn lao to
tát. Mong sao họ bớt nghĩ đến công trình mà hãy nghĩ nhiều hơn đến người
thợ dựng xây nên công trình, và mong họ hãy nhớ kĩ rằng một dân tộc không
thể tồn tại mạnh mẽ lâu dài nếu như mỗi con người trong tư thế cá nhân tạo
thành dân tộc đó lại là kẻ yếu kém trong khi người ta vẫn chưa làm cách nào
có được những hình thức xã hội cũng như những cách kết hợp về chính trị
đủ sức tạo ra một dân tộc mạnh mẽ mãnh liệt bao gồm những công dân đã bị
biến thành bạc nhược và yếu hèn.
Tôi nhận thấy trong những người thời nay có hai tư tưởng trái ngược nhau
nhưng đều tai hại như nhau.
Có những người chỉ nhìn thấy trong quyền bình đẳng những khuynh
hướng vô chính phủ do quyền bình đẳng ấy tạo ra. Những người này e ngại
sự tự do hành động của con người; họ sợ sệt ngay cả chính mình.
Những người khác, số lượng ít hơn nhiều, ít thông tuệ hơn nhiều, lại có
cách nhìn khác. Bên cạnh cái con đường xuất phát từ quyền bình đẳng song
lại dẫn đến vô chính phủ, cuối cùng họ lại khám phá ra được con đường
dường như dẫn từng cá nhân con người đến cảnh nô lệ. Họ cúi khom tâm
hồn mình sẵn để đón chờ cảnh nô lệ tất yếu đó; và tuyệt vọng vì vẫn còn tự
do, từ đáy lòng mình họ tôn thờ sẵn cái ông chủ thế nào rồi cũng xuất hiện.
Hạng người thứ nhất từ bỏ Tự do vì coi đó là điều nguy hiểm; hạng người
thứ hai cũng hành động như thế, song là vì họ cho rằng không thể nào có
được Tự do hết.
Nếu tôi có niềm tin của hạng người thứ hai, chắc chắn tôi không tài nào
viết nên bộ sách mà các bạn mới đọc xong đây. Hẳn là tôi sẽ tự bó mình
trong việc thầm kêu rên cho số phận của các bạn đồng loại.
Song tôi lại muốn đưa ra thanh thiên bạch nhật những mối nguy cơ mà
quyền bình đẳng có thể tạo ra đối với sự độc lập của con người, bởi vì tôi tin
tưởng mạnh mẽ rằng những nguy cơ đó là kinh hoàng nhất và cũng hệt như
