Nếu như giữa tất cả các nét khác nhau đó mà tôi muốn chọn ra nét nào
chung nhất và nổi bật hơn cả, tôi sẽ đi tới nhận xét rằng họ có cả ngàn cách
biểu hiện những gì liên quan tới gia sản. Hầu hết tất cả những gì ở hai cực
mềm đi và nhụt đi. Hầu hết các điểm sắc nhọn đều mờ đi để nhường chỗ cho
cái gì đó ở khúc trung bình, cái nơi vừa bớt cao cũng lại vừa kém thấp, bớt
sắc sảo và kém tối tăm so với những gì vẫn thấy trên thế giới.
Tôi đảo mắt nhìn cái đám đông vô số đó gồm những con người giống
nhau, nơi không có gì được nâng cao vút lên cũng chẳng có gì bị hạ thấp
xuống. Cảnh tượng đồng loạt khắp nơi đó làm tôi rầu lòng và khiến tôi lạnh
giá trong lòng, và có lúc tôi như thể tiếc nuối cái xã hội nay đã chẳng còn
tồn tại nữa.
Khi thế giới đầy những con người rất to và rất bé, rất giàu và rất nghèo,
rất uyên bác và rất dốt nát, tôi liền quay mặt đi không nhìn vào loại người
thứ nhì để chỉ còn gắn chặt mắt vào loại người thứ nhất, và nhìn những con
người này làm tôi vui mắt. Nhưng tôi hiểu rằng niềm vui ấy sinh ra từ sự
yếu kém của mình: đó là bởi vì tôi chẳng có cách gì trong cùng một lúc mà
nhìn được khắp bốn phía xung quanh, để rồi giữa vô vàn đối tượng đó mình
có thể chọn lựa rồi nhặt riêng ra một bên những đối tượng nào làm mình ưa
ngắm nhìn hơn cả. Tôi chẳng làm thế nào có nổi cách nhìn của Đấng Toàn
năng và vĩnh cửu, người có con mắt bao trùm toàn bộ các vật, và dù vẫn chỉ
nhìn một lần nhưng Người thấy được rành rẽ tất cả giống người và từng con
người.
Thật tự nhiên khi ta tin rằng cái gì làm thoả mãn con mắt của Đấng Sáng
tạo và Đấng Duy trì cho giống người đó, ấy chẳng phải là sự thịnh vượng
đặc biệt của vài ba con người, mà là cái hạnh phúc to lớn hơn của tất cả mọi
người: vậy là, điều gì với tôi như thể một sự suy đồi thì dưới con mắt Người
sẽ thành điều tiến bộ; điều gì làm tôi tổn thương lại khiến Người hài lòng.
Sự bình đẳng bình quyền có thể không cao sang, nhưng nó công bằng hơn,
và cái công bằng làm nên cái cao cả và vẻ đẹp cho nó.
Tôi gắng sức thâm nhập vào cách nhìn đó của chúa Trời, và từ góc nhìn
đó mà tôi tìm cách xem xét và phán xét những sự vật của con người.
