do đầy hiểm nguy này vẫn đem lại những bảo đảm về một điểm, đó là ở các
quốc gia có quyền tự do lập đoàn thể ta không thấy có những hội kín nữa. Ở
nước Mĩ, có những kẻ gây bạo loạn, nhưng không có những kẻ mưu đồ bá
vương.
Về những cách hiểu khác nhau đối với quyền lập đoàn thể ở châu Âu và ở
Hoa Kì và về những cách khác nhau khi dùng quyền tự do đó.
Sau quyền tự do hành động đơn thương độc mã, thứ quyền tự do tự nhiên
nhất của con người, thì có quyền được kết hợp những nỗ lực của con người
tự do với những nỗ lực của những kẻ giống mình và cùng nhau hành động.
Tôi thấy bản chất của quyền tự do lập đoàn thể cũng bất hủ như quyền tự do
cá nhân. Nhà lập pháp không thể nào tìm cách thủ tiêu quyền đó mà lại
không công kích chính xã hội. Song lại có những quốc gia ở đó quyền tự do
tập hợp nhau là có ích và sinh lợi trong thịnh vượng, còn có những quốc gia
khác thì lại lạm dụng và làm biến chất quyền tự do ấy, và từ một yếu tố của
cuộc sống nó trở thành một nguyên nhân huỷ diệt. Tôi nghĩ là, đem so sánh
những con đường khác nhau các đoàn thể đã đi, ở các nước có tự do nội tại
và ở các nước tự do được ban phát, hẳn là điều hữu ích cho cả các chính
quyền lẫn cho các đảng phái.
Phần lớn người châu Âu vẫn còn coi đoàn thể như một thứ vũ khí chiến
tranh làm ra vội vã để đem dùng luôn trên chiến địa.
Con người họp đoàn với nhau để nói, nhưng đầu óc mọi người luôn luôn
nghĩ rằng nói xong thì phải làm. Một đoàn thể là một đạo quân. Ở đó người
ta nói để điểm mặt nhau và kích hoạt nhau, sau đó người ta tiến thẳng về
phía quân thù. Trong con mắt những con người trong đoàn thể, những nguồn
lực hợp pháp có thể trở thành những phương tiện, nhưng không bao giờ là
phương tiện duy nhất để đi tới thành công.
Đó không phải là cách ở Hoa Kì người ta quan niệm về đoàn thể. Ở Mĩ,
các công dân thuộc phe thiểu số họp thành đoàn thể, trước hết là để xem số
lượng mình có bao nhiêu, và do đó mà làm yếu đi sự thống trị về tinh thần
của phe đa số. Đối tượng thứ hai của những người họp thành đoàn thể với
nhau là cùng nhau tìm ra những lập luận thích hợp nhất để gây ấn tượng
