cũng chẳng bảo quản cẩn thận. Trong hồ sơ của tôi có những tư liệu bản gốc
do các cơ quan hành chính công cung cấp cho tôi để trả lời dăm ba điều tôi
hỏi. Ở Mĩ, xã hội dường như sống ăn đong từng ngày, như một đạo quân đi
dã ngoại. Tuy vậy, nghệ thuật cầm quyền rõ ràng là một khoa học hẳn hoi.
Và mọi khoa học muốn tiến lên đều cần kết nối các khám phá của nhiều thế
hệ liên tiếp. Một con người, trong khoảng đời ngắn ngủi, quan sát được một
sự việc, một người khác có một ý tưởng; người này tìm ra một phương tiện,
người kia một công thức; nhân loại thu lượm và chuyển giao những thành
quả khác nhau đó của kinh nghiệm cá nhân và tạo thành các khoa học. Thật
khó khăn là việc các nhà hành chính Mĩ học hỏi được lẫn nhau điều gì đó.
Vì vậy mà họ đóng góp vào công việc điều hành xã hội những ánh sáng họ
thấy tản mạn ngay trong lòng công việc chứ không phải từ những kiến thức
riêng. Nền dân trị, bị đẩy như vậy tới những giới hạn tận cùng, làm phương
hại cho nghệ thuật cầm quyền, xét về mặt này, nó thích hợp hơn với một
quốc gia đã hoàn thiện việc giáo dục hành chính hơn là cho một quốc gia
còn bỡ ngỡ trong việc này.
Vả chăng điều này không chỉ liên quan đến khoa học hành chính. Tuy
nhiên, chính quyền dân trị, dựa cơ sở trên một ý tưởng thật là đơn giản và tự
nhiên, luôn luôn giả định sự tồn tại một xã hội rất văn hiến và rất uyên
bác
. Trước hết, người ta coi xã hội đó là đương thời của thời đại đầu tiên
xuất hiện trên thế giới; song nhìn kĩ, ta lại thấy ngay nó hẳn là xuất hiện sau
cùng.
NHỮNG GÁNH NẶNG CÔNG CỘNG DƯỚI THỜI DÂN TRỊ MĨ
Trong mọi xã hội, công dân đều được phân chia ra
thành những tầng lớp nhất định. − Bản năng của từng
tầng lớp trong việc điều hành công việc tài chính của
nhà nước. − Tại sao chi phí công cộng có xu hướng gia
tăng khi nhân dân đứng ra cầm quyền. − Cái gì khiến
cho những tiêu pha tốn kém ở nước Mĩ lại không đáng
