chúng có một thứ khoan dung tội lỗi đối với cái tội phạm mà riêng rẽ từng
con người ai cũng lên án.
Trong các bang mới ra đời ở miền Tây Nam, công dân bao giờ cũng tự
mình làm luật với nhau, và các vụ giết người diễn ra luôn luôn. Cái đó có
nguyên nhân trong thói quen quá thô lậu của con người ở đó, và ánh sáng trí
tuệ lại kém lan toả trong các vùng hoang mạc ấy, khiến cho mọi người ít
thấy nhu cầu tăng cường luật pháp: ở đó người ta vẫn ưa đấu súng với nhau
hơn là kiện nhau.
Có một bận tại Philadelphia một người nói với tôi rằng mọi tội ác ở Mĩ
đều có nguyên nhân là rượu mạnh, thứ được người dân dưới đáy xã hội dùng
thoả thích vì rượu ở đó bán với giá rất rẻ. Tôi hỏi lại, “Thế vì sao ở đó các
ông không ra luật về rượu mạnh?” “Các nhà lập pháp của chúng tôi đều suy
nghĩ nhiều về chuyện đó,” ông bạn nói lại, “nhưng công việc đó thật khó.
Người ta ngại dân nổi loạn. Với lại những người bỏ phiếu thông qua đạo luật
đó chắc là sẽ không được tái đắc cử.” “Vậy thì,” tôi nói tiếp, “ở chỗ ông,
những người nốc rượu thuộc phe đa số, và tính ôn hoà chừng mực sẽ không
có uy tín trong quần chúng.”
Khi đem chuyện đó nói với các chính khách, họ chỉ trả lời như sau thôi:
Hãy để thời gian làm công việc của nó. Cảm nhận về cái tồi tệ sẽ làm cho
người dân sáng láng ra và sẽ chỉ cho họ thấy cần phải làm gì. Điều đó nhiều
khi đúng: nếu nền dân trị có nhiều cơ may để tự đánh lừa mình so với một
ông vua hoặc một tổ chức quý tộc, nó cũng có nhiều cơ may hơn để quay về
với chân lí một khi ánh sáng rọi đến, bởi vì nói chung, trong lòng nền dân trị
không có những lợi ích trái ngược với lợi ích của phe đa số và đi ngược lại
với lí trí. Nhưng nền dân trị chỉ có thể có được chân lí nhờ trải nghiệm, và
có nhiều quốc gia không biết đợi chờ kết quả của những điều lầm lạc của
mình mà lại không bị diệt vong.
Đặc quyền to lớn của người Mĩ như vậy không chỉ là sáng láng hơn
người, mà là có khả năng phạm những sai lầm có thể sửa chữa được.
Ta cần thêm rằng, để có thể dễ dàng lợi dụng bài học kinh nghiệm quá
khứ, nền dân trị phải đạt tới một trình độ văn minh và khai sáng nhất định.
