vào công việc nội bộ nhà nước tạo ra nhiều cái tốt đẹp khiến cho những sai
lầm của chính quyền dân chủ cũng khó gây ra những điều tồi tệ, Nhưng tình
hình không phải bao giờ cũng vậy trong quan hệ giữa quốc gia với quốc gia.
Đường lối đối ngoại hầu như không đòi hỏi đem sử dụng bất kì phẩm chất
nào của riêng nền dân trị, mà ngược lại đòi hỏi sự thực hành của hầu hết
những phẩm chất nào nó thiếu. Nền dân trị tạo điều kiện thuận lợi cho sự
phát triển các nguồn lực bên trong đất nước. Nó phân bố rộng rãi sự sung
túc, nó phát triển đầu óc công cộng. Nó củng cố mạnh mẽ sự tôn trọng luật
pháp trong các giai tầng xã hội. Nó củng cố những thứ chỉ có ảnh hưởng
trực tiếp đến vị trí của quốc gia đối với quốc gia. Nhưng nền dân trị khó mà
phối hợp được những chi tiết của một công cuộc to tát, quyết định một ý đồ
và kiên trì thực hiện ý đồ đó qua mọi khó khăn trắc trở. Chính quyền đó kém
khả năng trong việc kết hợp bí mật các biện pháp và kiên nhẫn chờ đợi kết
quả từ đó. Những phẩm chất ấy là đặc biệt của một con người hoặc của một
nền quý tộc trị. Ấy thế mà đó lại chính là những phẩm chất khiến cho về lâu
về dài một quốc gia, như là một cá thể, thế nào rồi cũng phải chiếm lĩnh lấy.
Nếu như ngược lại ta chỉ chú ý đến những khuyết tật tự nhiên của nền quý
tộc trị, ta sẽ thấy những tác động chúng có thể tạo ra hầu như chẳng dễ nhận
thấy trong chuyện điều hành công việc đối ngoại của nhà nước. Cái tật xấu
cơ bản người ta trách nền quý tộc trị, ấy là nó chỉ làm cho riêng nó, chứ
không cho quần chúng nhân dân. Trong đường lối đối ngoại, thật rất hiếm
khi giai cấp quý tộc có một lợi ích khác hẳn với lợi ích của nhân dân.
Cái xu thế buộc một nền dân trị trong lĩnh vực chính trị phải tuân theo
tình cảm thay vì tuân theo lí lẽ, và bỏ rơi một ý đồ chín muồi từ lâu để thoả
mãn cái đam mê chốc lát được thấy khá rõ ở nước Mĩ khi bùng nổ ra cuộc
cách mạng Pháp. Khi ấy cũng như bây giờ, những luồng ánh sáng lí trí giản
đơn nhất cũng đủ để người Mĩ thấy rằng lợi ích của họ là ở chỗ không dấn
thân vào cuộc chiến sẽ làm cho châu Âu đẫm máu còn Hoa Kì thì chẳng tổn
thất gì.
Tuy vậy, thiện cảm của nhân dân đối với nước Pháp khi đó đã bộc lộ ra
mạnh mẽ đến độ ấy và chỉ nhờ có cái tính cách không thể lung lay của
