Hẳn là muốn làm được những điều tốt đẹp cho các quốc gia thì những nhà
cầm quyền cần phải có đạo đức hoặc tài năng. Nhưng có thể cái còn quan
trọng hơn đối với quốc gia đó ấy là những người cầm quyền phải không có
lợi ích trái ngược với đám đông những con người bị cai trị. Bởi vì, trong
trường hợp này, có đạo đức hầu như là vô ích, và tài năng có thể thành điều
tai hoạ.
Tôi đã nói rằng, điều quan trọng là những nhà cầm quyền không nên có
lợi ích trái ngược hoặc khác biệt với đám đông những con người bị cai trị.
Nhưng tôi không hề nói là họ cần phải có lợi ích tương tự với lợi ích của tất
cả những con người bị cai trị, vì tôi không hiểu liệu ta còn có thể bắt gặp
điều ấy không.
Cho tới đây thì ta vẫn chưa tìm ra được hình thái chính trị nào đồng thời
có lợi cho sự phát triển và sự thịnh vượng của tất cả các tầng lớp trong xã
hội. Có bao nhiêu tầng lớp thì chúng vẫn tiếp tục là bấy nhiêu quốc gia khác
biệt nhau trong lòng của cùng một quốc gia, và kinh nghiệm cho thấy rằng
trao hoàn toàn số phận của bất kì tầng lớp nào trong đó cho các tầng lớp
khác thì hầu như cũng nguy hiểm như là giao cho quốc gia này định đoạt số
phận quốc gia khác. Khi chỉ riêng người giàu cầm quyền, thì lợi ích người
nghèo bao giờ cũng bị đe doạ; và khi chỉ riêng người nghèo cầm quyền, thì
lợi ích người giàu sẽ rất bấp bênh. Vậy thì đâu là cái ưu thế của nền dân trị?
Ưu thế thực sự của nền dân trị, không như người ta vẫn nói, là tạo thuận lợi
cho sự phát triển của tất cả mọi người, mà chỉ là phục vụ cho sự ấm no hạnh
phúc của đại đa số con người trong xã hội mà thôi.
Ở Hoa Kì, những con người được giao điều hành việc công thường khi có
năng lực và đạo đức thấp hơn những con người được nền quý tộc trị đưa lên
cầm quyền. Nhưng lợi ích của họ lại hoà nhập và chung bản chất với lợi ích
của đa số công dân đồng bào của họ. Vậy là họ có thể thường hay mắc lỗi
không trung thành và phạm những sai lầm nghiêm trọng, nhưng họ sẽ không
đi theo khuynh hướng thù nghịch một cách có hệ thống với cái đa số kia. Và
cũng không xảy ra việc họ in dấu ấn chuyên quyền và nguy hiểm lên chính
quyền.
