Giai cấp quý tộc cực kì khéo léo trong cái khoa lập pháp mà nền dân trị
chẳng theo kịp. Nó tự chủ, nó không để bị lôi cuốn vào những chuyện không
căn bản. Nó có những ý đồ dài hơi và biết đợi khi nào điều kiện chín muồi
mới đem ra thi thố. Nền quý tộc trị làm ăn khôn ngoan; nó biết thực hành cái
nghệ thuật cùng một lúc hội tụ được sức mạnh chung của tất cả các bộ luật
và nhắm tới cùng một điểm.
Nền dân trị thì không như vậy: luật lệ của nó hầu như bao giờ cũng có
nhiều khiếm khuyết hoặc không kịp thời.
Những phương tiện của nền dân trị như vậy là khập khiễng hơn của nền
quý tộc trị. Rất nhiều khi nền dân trị vô tình chống lại chính mình. Nhưng
mục đích của nó lại ích lợi hơn.
Ta hãy hình dung một xã hội mà bản chất xã hội ấy, hoặc thể chế của nó,
được tổ chức sao cho có thể chịu đựng được tác động nhất thời của những
bộ luật xấu, và xã hội ấy cũng có khả năng đợi chờ trong an toàn kết quả của
cái khuynh hướng chung của luật pháp, và ta sẽ thấy rằng chính quyền dân
trị, mặc dù có những khuyết tật, thì so với mọi hình thức chính quyền, đó
vẫn cứ là cái thích hợp nhất để làm cho xã hội đó tiến bước.
Đó chính là điều đã diễn ra ở Hoa Kì. Tôi nhắc lại ở đây điều tôi đã có lần
trình bày ở một đoạn khác: đặc quyền to lớn của người Mĩ là có thể gây ra
những lỗi lầm sửa chữa được.
Tôi sẽ nói đôi điều tương tự liên quan đến các công chức.
Thật dễ nhìn thấy nền dân trị Mĩ thường vẫn bị mắc lừa trong việc lựa
chọn con người để trao cho quyền bính. Nhưng lại không hề nói vì sao trong
tay những con người đó nhà nước lại thịnh vượng lên.
Xin trước hết hãy nhận xét rằng, nếu như trong một nhà nước dân trị,
những người cầm quyền đều kém trung thực hoặc kém năng lực, thì những
người bị cai trị lại sáng láng hơn và chăm lo công việc hơn.
Nhưng còn có một nguyên nhân chung hơn thế, và thoả mãn điều chúng
ta thắc mắc hơn.
