Tinh thần Ki Tô giáo bắt gặp trong mọi giáo phái. −
Ảnh hưởng của tôn giáo đến tập tục của người Mĩ. − Sự
tôn trọng quan hệ hôn nhân. − Vì sao tôn giáo bó tròn
đầu óc tưởng tượng của người Mĩ trong những giới hạn
nhất định và làm giảm đam mê đổi mới ở họ. − Ý kiến
và dư luận của người Mĩ đối với lợi ích chính trị của tôn
giáo. − Những nỗ lực của người Mĩ để mở rộng và bảo
đảm quyền năng của tôn giáo.
Tôi vừa mới chỉ ra rằng ở Hoa Kì tôn giáo trực tiếp hành động vào chính
trị như thế nào. Song hình như hành động không trực tiếp của nó còn mạnh
hơn nhiều và chính là khi tôn giáo chẳng nói gì đến tự do là lúc nó dạy cho
người Mĩ nhiều nhất thế nào là nghệ thuật sống tự do.
Ở Hoa Kì có vô thiên lủng các giáo phái. Tất cả đều khác nhau trong các
nghi thức thờ cúng Đấng Sáng thế, nhưng tất cả đều thống nhất với nhau về
những nghĩa vụ của mỗi con người đối với con người. Vậy là mỗi giáo phái
sùng bái Chúa Trời theo cách riêng, nhưng tất cả đều nhân danh Chúa Tròi
mà rao giảng cùng một đạo lí. Nếu với mỗi cá nhân con ngươi điều đó càng
có ích một khi tôn giáo của anh ta là đúng, thì với toàn xã hội sự tình lại
không như vậy. Xã hội chẳng có gì mà e ngại cũng chẳng có gì mà hi vọng
trong cuộc sống chốn mai hậu. Điều quan trọng hơn hết với xã hội không
phải là việc mọi công dân cùng theo một tôn giáo đúng, chỉ cần họ có một
tôn giáo là đủ. Vả chăng tất cả các giáo phái ở Hoa Kì đều gặp nhau trong
đại cộng đồng Ki Tô giáo, và đạo đức của đạo này thì đâu đâu cũng như
nhau cả.
Ta có quyền nghĩ rằng, trong việc thờ phụng Chúa Trời, một số lượng
nhất định người Mĩ làm là vì thói quen hơn là vì niềm tin. Vả chăng ở Hoa
Kì, chủ quyền là tôn giáo, do đó sự đạo đức giả phải ở khắp nơi; nhưng nước
Mĩ cũng lại là địa điểm trên thế giới này ở đó Ki Tô giáo đã duy trì được
những quyền năng chân chính hơn cả đối với tâm hồn con người. Và chẳng
có gì chứng minh rõ hơn điều đó, ấy là nó có ích và nó diễn ra tự nhiên cho
