Nếu như luật pháp nước Mĩ là luật pháp duy nhất mang tính dân chủ con
người cần phải hình dung được, hoặc đó là những luật pháp thuộc loại hoàn
thiện nhất ta có thể bắt gặp, thì tôi nghĩ từ đó ta có thể kết luận rằng thành
công của luật pháp Hoa Kì không hẳn chứng tỏ sẽ là thành công của luật
pháp dân chủ nói chung tại một đất nước kém được thiên nhiên ưu ái hơn.
Nhưng nếu như tôi thấy rằng luật pháp nước Mĩ bất cập ở rất nhiều điểm,
và tôi có thể dễ dàng nghĩ ra những luật lệ khác, thì thiên nhiên của đất nước
chẳng chứng tỏ điều gì rằng các thiết chế dân chủ lại không thể thành tựu tại
một quốc gia nơi đó những điều kiện vật chất có thể kém thuận lợi song luật
pháp lại có thể tốt đẹp hơn.
Nếu như ở nước Mĩ con người không giống với con người nơi khác; nếu
trạng thái xã hội của người Mĩ tạo ra ở họ những thói quen và những ý kiến
trái ngược với cùng những thứ đó sinh ra ở châu Âu bởi cùng trạng thái xã
hội ấy, thì những gì diễn ra trong các nền dân trị Mĩ chẳng cho ta bài học gì
hết về những gì cần phải diễn ra trong các nền dân trị khác.
Nếu những thiên hướng của người Mĩ cùng giống như của mọi quốc gia
dân chủ khác, thì việc những nhà lập pháp của họ cầu viện tới những điều
kiện thiên nhiên của đất nước và tới sự ưu đãi của hoàn cảnh để kiềm chế
các thiên hướng dân chủ của người Mĩ trong những phạm vi đúng đắn, thì
hẳn là sự thịnh vượng của Hoa Kì phải có những nguyên nhân thuần tuý vật
chất, và chúng sẽ chẳng có lợi gì cho những quốc gia định làm theo họ song
lại chẳng có những thuận lợi thiên nhiên như họ.
Nhưng trong những giả định đó chẳng có cái nào được các sự kiện thực
xác nhận hết.
Tôi gặp ở Mĩ những đam mê tương tự như đam mê ta từng bắt gặp ở châu
Âu: những đam mê ở nơi này thì do bản chất trái tim con người, còn ở nơi
khác thì do trạng thái dân chủ của xã hội.
Vì thế mà tôi bắt gặp ở Hoa Kì sự âu lo của trái tim, là điều tự nhiên cho
con người một khi, với mọi điều kiện gần như ngang nhau, mỗi con người
đều thấy ở đó những cơ may như nhau để được nâng cao con người mình
