tình cảm họ còn thiếu để có thể cầm quyền tốt đẹp.
Ý nguyện của nền dân trị thường thay đổi luôn; các tác nhân của nền dân
trị thì thô kệch; luật lệ của nó thì không hoàn thiện; tôi đồng ý như vậy.
Nhưng nếu đúng là rồi đây sẽ chẳng thể nào tồn tại một thứ chính quyền
trung gian giữa quyền lực dân chủ và ách chuyên chế của một người, thì liệu
ta có nên hướng tới cái (dân chủ) này hơn là tự nguyện cúi đầu theo cái
(chuyên chế) kia? Và nếu cuối cùng ta phải đạt tới một sự bình đẳng hoàn
toàn, liệu có nên để cho nền Tự do cào bằng mọi thứ, hay là để cho một kẻ
bạo quyền làm hộ?
Những ai sau khi đọc sách này mà phán rằng khi ngồi viết nó ra tôi những
muốn kiến nghị đem luật pháp và tập tục của người Mĩ gốc Anh ra cho các
quốc gia có trạng thái xã hội dân chủ bắt chước, những vị đó thật lầm to.
Các vị độc giả đó chỉ thấy cái hình thức bề ngoài, mà bỏ rơi cái tinh chất tư
duy của tôi. Mục đích của tôi là thông qua tấm gương nước Mĩ mà giúp mọi
người thấy rằng luật pháp và nhất là tập tục có thể cho phép một quốc gia
dân chủ được tồn tại tự do. Và cũng còn rất xa tôi mới tin rằng chúng ta nên
theo tấm gương của Nền dân trị Mĩ, và bắt chước những phương tiện nước
Mĩ đã dùng để đạt tới mục đích họ cố đeo đuổi. Vì tôi chẳng hề nhắm mắt
không nhìn thấy ảnh hưởng của thiên nhiên xứ sở này cùng những sự kiện
có trước (trong lịch sử) đã tác động vào những cơ cấu chính trị của nước
này. Và tôi cũng coi là một đại hoạ cho loài người một khi nền Tự do ở mọi
nơi lại cùng tạo ra những nét như nhau.
Nhưng tôi nghĩ rằng nếu chúng ta không thể du nhập dần dần để cuối
cùng tạo ra trong chúng ta những thiết chế dân chủ, nếu chúng ta khước từ
đem lại cho mọi công dân những tư tưởng và tình cảm trước hết là chuẩn bị
cho họ sống trong tự do, và sau đó thì cho phép sử dụng quyền tự do đó, thì
sẽ chẳng có nền độc lập cho bất kì ai, chẳng có độc lập cho anh tư sản cũng
như cho anh quý tộc, chẳng có độc lập cho anh nghèo cũng như cho anh
giàu, mà chỉ đem lại một nền bạo quyền cho tất cả mọi người; và tôi nhìn
thấy trước rằng nếu chúng ta không thành công trong việc kịp thời xây dựng
