sao các nước Nam Mĩ vừa ghê tởm chế độ nô lệ lại vừa
gia tăng sức mạnh của chế độ này.
Người Anh điêng bản địa sẽ chết trong cách biệt như họ sống; nhưng số
phận người da đen lại như thể bị cột chặt vào số phận người châu Âu. Hai
giống người này gắn bó với nhau mặc dù không sao hoà lẫn với nhau. Và
hoàn toàn tách được họ ra khỏi nhau cũng khó như là nhập được họ lại với
nhau.
Điều đáng sợ nhất trong mọi điều xấu xa tồi tệ đe doạ tương lai Hoa Kì
nảy sinh từ sự hiện diện của người da đen trên đất nước này. Khi đi tìm
nguyên nhân những lúng túng hiện thời và những hiểm nguy mai sau của
Liên bang, bất kể xuất phát điểm ra sao, bao giờ cũng đi tới sự kiện đầu tiên
ấy.
Con người nói chung cần có những nỗ lực to lớn và bền bỉ để tạo ra
những điều xấu xa tồi tệ kéo dài. Nhưng có một điều xấu xa tồi tệ nó lẻn vào
cuộc đời: mới đầu người ta khó mà nhận ra được nó giữa những lạm dụng
quyền lực thông thường. Chuyện đó bắt đầu với một cá thể mà lịch sử cũng
chẳng buồn lưu tên tuổi. Nhưng rồi cái đó được gieo vào một điểm nào đó
trên mặt đất và nó thành một cái mầm đáng nguyền rủa. Cái mầm ấy sau đó
tự nó nuôi nó, lan rộng dễ dàng, và lớn lên một cách tự nhiên cùng với cái xã
hội đã tiếp nhận nó: điều xấu xa tồi tệ đó là chế độ nô lệ.
Ki Tô giáo đã tiêu diệt nạn nô lệ. Người Công giáo của thế kỉ XVI lại
phục hồi nó. Song họ chỉ chấp nhận nó như một ngoại lệ trong hệ thống xã
hội của mình, và họ cẩn thận thu hẹp nó tại một giống duy nhất trong các
giống người mà thôi. Theo cách đó, họ làm cho vết thương bớt loang, nhưng
là vết thương vô cùng khó chữa.
Cần phân biệt cẩn thận hai điều: bản thân chế độ nô lệ và những hệ quả
của chế độ nô lệ.
Những điều xấu xa tồi tệ tức thời của chế độ nô lệ ở người cổ đại cũng
như ở người hiện đại cũng gần giống như nhau, nhưng những hệ quả của chế
độ nô lệ thì khác nhau giữa hai thời đại. Ở thời cổ đại, người nô lệ thuộc
