không chỉ ủng hộ nền quân chủ, mà họ còn tưởng tượng là chẳng có gì thay
thế được chế độ ấy. Họ chấp nhận nó như con người chấp nhận sự tuần hoàn
của mặt trời hoặc những lên xuống diễn ra trong bốn mùa. Với người Pháp
khi đó, vương quyền chẳng lắm kẻ bênh cũng không nhiều người ghét.
Đó là cách thức tồn tại của nền cộng hoà ở Mĩ, không đánh nhau, không
đối kháng, không cần bằng chứng gì hết, cứ sống chung và ngầm hiểu mọi
điều, một thứ consensus universalis
.
Dẫu sao, tôi nghĩ rằng cứ thay đổi xoành xoạch các phương tiện hành
chính như người Mĩ vẫn làm, người dân Hoa Kì sẽ tạo nguy cơ cho chính
quyền cộng hoà.
Luôn luôn bị gây phiền toái vì tính chất thay đổi liên tục của lập pháp khi
tiến hành các dự án, điều đáng ngại là con người cuối cùng sẽ coi nền cộng
hoà như một cách sống không thuận tiện trong xã hội. Điều tai hại sinh ra từ
sự bất ổn định của các đạo luật thứ phát khi đó sẽ khiến cho người ta nghi
ngờ sự đúng đắn của ngay cả những đạo luật cơ bản và sẽ gián tiếp dẫn tới
cách mạng. Nhưng thời điểm đó còn khá xa với chỗ chúng ta đang đứng lúc
này.
Điều chúng ta có thể tiên đoán bây giờ là, một khi thoát ra khỏi chế độ
cộng hoà, thì người Mĩ sẽ nhanh chóng chuyển sang một nền bạo quyền sau
khi ngập ngừng đôi chút trong thể chế quân chủ. Montesquieu đã nói là sẽ
chẳng có gì chuyên chế hơn quyền uy một vị quân vương tiếp quản một nền
cộng hoà, những quyền năng vô tận được tin cậy trao vào tay một vị pháp
quan do dân bầu ra khi đó lại được trao vào tay một viên thủ lĩnh cha truyền
con nối. Nói chung điều này đúng, nhưng áp dụng cho một nền cộng hoà
dân chủ lại càng đặc biệt đúng. Ở Hoa Kì, các pháp quan không do một tầng
lớp công dân đặc biệt bầu ra, mà do đa số nhân dân bầu ra; các vị này đại
điện tức thời cho những đam mê của số đông và hoàn toàn phụ thuộc vào ý
nguyện của đám đông. Các vị này chẳng làm ai sợ hãi hoặc hận thù: vì thế
mà tôi nhận thấy người Mĩ ít chăm lo vạch giới hạn hoạt động cho các pháp
quan của mình, và dành phần thật to cho quyền phán xét của họ. Điều này đã
tạo ra những thói quen tồn tại sau khi các pháp quan đó hết hạn phục vụ.
