Nếu con người bị bắt buộc phải tự mình chứng minh mọi chân lí anh ta
đem sử dụng hàng ngày thì không làm cách nào cho xuể. Anh ta sẽ kiệt sức
trong những chứng minh mở lối mà vẫn không tiến lên được. Cuộc đời thì
ngắn nên anh ta không có thì giờ, và do những giới hạn trong đầu óc nên anh
ta không có cái năng lực để hành động như vậy, kết quả là anh ta buộc phải
yên lòng với một lô một lốc những sự kiện và quan niệm anh ta chẳng có
thời gian cũng như khả năng tự mình xem xét và kiểm chứng, trong khi có
những người khéo léo hơn đã tìm ra rồi và cả đám đông cũng chấp nhận rồi.
Anh ta tự xây dựng ngôi nhà tư tưởng riêng của mình trên cái nền tảng cơ
bản đầu tiên đó. Không phải là ý chí anh ta định đoạt cung cách làm ăn như
vậy, mà chính là cái quy luật nghiệt ngã của hoàn cảnh buộc anh ta phải làm
như thế.
Trên đời này chẳng có nhà triết học nào lại vĩ đại đến nỗi không để mắt
đến vô vàn điều thuộc niềm tin của kẻ khác, chưa kể là ông ta cũng chẳng
đưa ra được nhiều chân lí hơn là những thứ đã được xác lập.
Điều này không chỉ là cần thiết, mà còn là điều đáng phải có. Một người
nào đó định tự mình xem xét mọi việc thì chỉ có rất ít thời giờ và ít khả năng
tập trung vào từng việc. Công việc khiến đầu óc anh ta thường xuyên kích
động đó sẽ ngăn cản anh ta chẳng đi sâu vào được bất kì chân lí nào và nắm
chắc bất kì điều xác tín nào hết. Trí tuệ anh ta khi đó vừa độc lập lại vừa bạc
nhược. Vậy là giữa bộn bề các đối tượng của những quan niệm mang tính
người và trong vô số tín ngưỡng, anh ta phải có một chọn lựa và phải tiếp
nhận không bàn cãi gì hết, đặng đi sâu được vào một số nhỏ những điều
giành lại cho mình tự xem xét.
Đúng là bất kì ai tiếp nhận một quan niệm từ cửa miệng kẻ khác thì đầu
óc người đó đã rơi vào cảnh nô lệ. Nhưng đó là một thân phận nô lệ bổ ích
cho phép con người sử dụng tốt sự tự do của mình.
Vậy là bất kể thế nào thì quyền uy bao giờ cũng hiện diện trong thế giới
trí tuệ và đạo đức. Vị trí của quyền uy đó thường biến đổi, nhưng tất yếu nó
có một vị trí. Độc lập của cá nhân có thể lớn hoặc bé, song đó không thể là
thứ gì vô giới hạn. Vì vậy nên vấn đề đặt ra không phải là tìm hiểu xem có
