người ấy canh tác đất đai nhầm mục đích trong vài ba năm đủ làm giàu cho
họ, và họ đã hình dung trước cái lúc họ sẽ lại trở về cố hương hưởng thụ sự
thoải mái đã kiếm được theo cung cách đó. Như vậy là người Mĩ đã đem
tinh thần buôn bán đổi chác vào nền nông nghiệp, và các đam mê sản xuất
công nghiệp của họ cũng lộ rõ ở đó như ở những chỗ khác nữa.
Người Mĩ có những bước tiến khổng lồ về công nghiệp vì tất cả mọi
người dân ai ai cũng chăm lo sản xuất công nghiệp; và cũng chính vì thế mà
họ cũng phải chịu những cuộc khủng hoảng trong công nghiệp rất bất ngờ và
rất khủng khiếp.
Do chỗ tất cả mọi người đều làm thương mại, nên nền thương nghiệp ở
Mĩ chịu những ảnh hưởng nhiều vô kể và phức tạp vô cùng, khó mà có thể
dự báo dự phòng những điều rắc rối nó gây ra. Do chỗ mỗi con người Mĩ
dường như ít nhiều đều làm công việc sản xuất công nghiệp, nên chỉ với cú
sốc nho nhỏ trong kinh doanh thế là mọi sản nghiệp tư nhân đều cùng lúc
chao đảo, và Nhà nước cũng ngả nghiêng theo.
Tôi tin rằng sự lặp đi lặp lại các cuộc khủng hoảng công nghiệp là một
căn bệnh có nguyên nhân nội sinh tại các quốc gia theo chế độ dân chủ ngày
nay. Ta có thể khiến cho căn bệnh đó bớt nguy hiểm đi, nhưng không chữa
trị được nó hoàn toàn, vì nguyên nhân không mang tính chất nhất thời ngẫu
nhiên, mà nguyên nhân là ở chính tính cách của các dân tộc đó.
CHÚ THÍCH
(A)
Vẫn có những nhà quý tộc hăng hái làm thương nghiệp và sản xuất công
nghiệp có kết quả. Lịch sử thế giới có vô vàn tấm gương rạng rỡ đó. Nhưng
nhìn chung ta phải nói rằng giới quý tộc chẳng hề ưu ái việc phát triển công
nghiệp và thương nghiệp. Chỉ có giới quý tộc mua bằng tiền (khác với giới
quý tộc huyết thống – ND) là ngoại lệ thôi.
