xưởng lớn và bằng cách phân chia lao động hết sức ngặt nghèo, họ tìm cách
thoả mãn những ước vọng mới đang bộc lộ ra ở khắp nơi.
Vậy là, chừng nào toàn bộ dân tộc càng chuyển hướng về phía dân chủ,
thì cái giai cấp đặc biệt nắm nền sản xuất công nghiệp càng trở nên quý tộc
hơn. Con người trong dân tộc thì ngày càng giống nhau hơn và con người
trong nền sản xuất thì càng ngày càng khác nhau hơn, và sự bất bình đẳng
gia tăng trong cái tiểu xã hội theo tỉ lệ với sự giảm sút tính bất bình đẳng
trong cái đại xã hội.
Vì thế mà, khi ta đi ngược về nguồn, dường như ta nhìn thấy tầng lớp quý
tộc bằng một nỗ lực tự nhiên đang tìm cách thoát thân ra ngay từ trong lòng
nền dân chủ.
Nhưng tầng lớp quý tộc này chẳng hề giống chút nào với những tầng lớp
quý tộc có trước nó trong lịch sử. Trước hết ta nhận thấy rằng, do chỗ chỉ tập
trung vào sản xuất công nghiệp và vào một vài nghề mang tính chất công
nghiệp thôi, tầng lớp này là một ngoại lệ, là một quái thai chứ không phải
một thai nhi bình thường trong toàn cảnh trạng thái xã hội.
Những tiểu xã hội quý tộc được hình thành bởi những nền sản xuất công
nghiệp giữa lòng nền dân trị to rộng mênh mông ngày nay, cũng như những
đại xã hội quý tộc trị thời trước, chứa đựng một số ít con người rất giàu
mạnh và một đại đa số con người rất khốn cùng.
Những kẻ nghèo này ít có cơ hội thoát ra khỏi thân phận họ để thành
người giàu, nhưng người giàu lại không ngừng biến thành kẻ nghèo, hoặc là
họ từ bỏ con đường thương mại sau khi đã kiếm chác được chút gì đó. Vậy
là, những thành phần tạo thành tầng lớp những kẻ nghèo thì tương đối cố
định; nhưng các thành phần tạo thành tầng lớp những người giàu thì lại
không cố định. Thực ra thì cho dù vẫn có những người giàu, song vẫn không
tồn tại một tầng lớp người giàu; vì những người giàu này không có tinh thần
chung và chẳng có mục tiêu chung, cũng chẳng có truyền thống và trải
nghiệm chung. Nghĩa là có tứ chi nhưng không có cơ thể.
