cũng chẳng thấy bị lôi cuốn theo dòng chảy lắm khi vô chính phủ do cuộc
Cách mạng đó tạo ra; (trong hoàn cảnh đó) ta dễ dàng nhận thấy rằng tầng
lớp quý tộc ấy nhận ra được trong tập tục của họ cái ảnh hưởng thanh lọc
lành mạnh của cuộc cách mạng kia ngay cả trước khi các tác giả của cuộc
cách mạng đó nhận thức ra.
Vậy là ta có quyền nói rằng, cho dù sự vật thoạt nhìn thì thấy lạ lùng đấy,
song ngày nay chính là những tầng lớp phản dân chủ nhất của dân tộc lại
bộc lộ rõ hơn cả cái kiểu loại đạo đức được trông đợi một cách hợp lí từ nền
dân chủ.
Tôi chẳng thể nào không tin tưởng rằng khi nào chúng ta sẽ có được mọi
hệ quả của cuộc cách mạng dân chủ, sau khi thoát ra khỏi những nhộn nhạo
do cuộc cách mạng đó gây ra, thì cái gì đó ngày hôm nay mới chỉ là cái có
thật đối với vài ba con người sẽ dần dần trở thành cái có thật của tất cả mọi
người.
CHÚ THÍCH
(C)
Chẳng phải quyền bình đẳng đã khiến con người thành vô đạo đức và vô
tín ngưỡng. Nhưng khi con người vô đạo đức và vô tín ngưỡng cùng lúc khi
họ trở nên bình đẳng bình quyền, thì những tác động của tính vô đạo đức và
tính vô tín ngưỡng dễ dàng được sinh sôi, bởi vì con người ít tác động được
lẫn nhau và lại không có một tầng lớp nào đủ khả năng đảm nhiệm làm viên
cảnh sát của xã hội. Bình đẳng bình quyền không khi nào tạo ra sự hủ bại
tập tục, nhưng đôi khi nó để cho tập tục thành ra hủ bại.
