sang của họ, vốn dĩ không gắn chặt với đất đai và được đại diện bởi đất đai,
nên tay ta không nắm bắt được và hầu như mắt ta không nhìn thấy được. Đã
không còn có những người nghèo nữa, thì cũng chẳng có người giàu. Những
người giàu này hàng ngày bước ra khỏi đội ngũ quần chúng đông đảo và rồi
lại không ngừng quay về lại chốn cũ. Nghĩa là họ không còn đứng riêng ra
thành một giai cấp mà ta có thể dễ dàng xác định và “trấn lột” họ. Và do chỗ
có vô vàn những mối dây liên hệ với đồng bào của mình, nhân dân chẳng
thể nào đánh họ mà lại không đụng chạm vào chính mình. Giữa hai cực của
các xã hội dân chủ ấy, là vô vàn con người hầu như giống nhau, những con
người hoàn toàn chẳng giàu cũng chẳng nghèo, những kẻ có khá đủ tài sản
để ước mong xã hội được trật tự, và cũng chẳng thiếu thốn nhiều để lúc nào
cũng phải thèm khát.
Chính cái đám đông người không giàu không nghèo đó là kẻ thù tự nhiên
của những phong trào bạo liệt; sự bất động của họ duy trì mọi cái gì nắm
bên trên và bên dưới họ ở vào trạng thái nghỉ, và bảo đảm cho toàn bộ xã hội
được thoải mái.
Không phải vì những con người thuộc “đám đông” ấy đã thoả mãn vì tài
sản họ đang có, cũng chẳng phải vì họ tự nhiên thấy ghê sợ một cuộc cách
mạng mà chắc hẳn họ sẽ cùng chia sẻ xâu xé những cái xác mà chẳng thấy
ghê tay; ngược lại, với một lòng nhiệt thành chẳng ai bì kịp, họ mong muốn
làm giàu; nhưng chỗ lúng túng của họ là ở câu hỏi tự đặt ra, làm giàu cách
nào. Cũng cái trạng thái xã hội không ngừng gợi ra cho họ biết bao ước
vọng thì nó lại bó giò những ước vọng đó vào trong những giới hạn tất yếu.
Trạng thái xã hội đó đem lại cho con người nhiều tự do để đổi thay và đem
lại ít lợi ích với việc thay đổi.
Những con người sống trong các nền dân chủ không những họ chỉ tự
nhiên không thích các cuộc cách mạng, mà họ còn sợ chúng xảy ra nữa.
Không có cuộc cách mạng nào lại không ít nhiều đe doạ cái tài sản con
người đã tích cóp được. Phần lớn những ai sống trong các nước dân chủ đều
là những chủ sở hữu; họ không chỉ có tài sản riêng; họ còn sống trong tình
cảnh con người gắn bó chặt vào cái tài sản nào cao giá hơn cả.
