nhà làm luật còn đi xa đến mức phạt rất nặng
những người có đạo lại thờ cúng theo cách khác cách ông ta quen thờ
Sau hết, đôi khi nhiệt tình làm luật quá cao như lên đồng đã khiến nhà làm
luật chăm lo những chuyện không xứng với mình. Vì thế mà có điều khoản
cấm hút thuốc lá
. Vả chăng chúng ta không nên quên rằng các luật lệ kì
quặc hoặc ác ôn này không do áp đặt mà có. Chúng đã được tự do chấp
thuận bởi chính những đương sự, và ở ngoài đời các tập tục còn khắc khổ
hơn và Thanh giáo hơn rất nhiều so với luật lệ trên giấy. Kể từ thời điểm
năm 1649, ở Boston người ta còn lập ra một tổ chức nghiêm chỉnh có mục
đích tiên báo cái trò xa hoa đua đòi của những kẻ để tóc dài
. (Xem E)
Những lầm lạc tương tự hẳn làm cho trí tuệ con người thấy hổ thẹn.
Chúng xác nhận tình trạng thấp kém của bản tính con người chúng ta, là cái
không có khả năng nắm bắt chắc cái thật và cái công chính, nên thường khi
bị rơi vào tình trạng chỉ có một lựa chọn nằm giữa hai điều quá trớn.
Bên cạnh việc xây dựng hình luật mang dấu ấn rõ rệt của đầu óc giáo phái
hẹp hòi và của mọi đam mê tôn giáo vẫn còn kích động, nung ủ và đọng lại
trong tâm hồn con người, ta thấy cùng với và như thể gắn bó với chúng là
một loạt những bộ luật chính trị, mà dù là dược xây dựng từ hai trăm năm
trước nhưng xem ra về tinh thần tự do thì vẫn bỏ rất xa thời dại chúng ta
ngày nay.
Những nguyên lí chung làm cơ sở cho các hiến pháp đương thời, những
nguyên lí mà hầu hết người Âu châu thế kỉ XVII mới hiểu biết sơ qua và
cũng mới chỉ thắng lợi chưa trọn vẹn trên đất Anh quốc, thì lại đều được
công nhận và cố định trong các bộ luật ở New England: nhân dân được can
thiệp vào các việc công ích, tự do bỏ phiếu về thuế khoá, trách nhiệm của
các quan chức, tự do cá nhân và việc xử án bởi hội đồng xét xử, là những
điều được xác định trong luật mà không cần bàn cãi và đều được thực thi.
Những nguyên lí gốc đó được thực thi và được phát triển thêm mà không
một quốc gia châu Âu nào dám đứng ra làm thử.
Ở bang Connecticut, ngay từ đầu, đoàn cử tri là toàn thể các công dân, và
điều đó được chấp nhận dễ dàng
. Ở cái dân tộc đang hình thành này khi
