dân tộc đó cùng có sự yêu thích đó, thì khi ấy các tập tục quốc gia sẽ ác cảm
với tinh thần quân sự, đến độ là bản thân quân đội cuối cùng cũng phải yêu
hoà bình bất kể lợi ích riêng vẫn khiến họ thích chiến tranh. Được đặt nằm
giữa sự uể oải phổ biến đó, binh lính tất sẽ suy nghĩ rằng, tốt hơn hết vẫn là
tìm cách thăng tiến dần dần từng bậc, nhưng một cách nhẹ nhàng và chẳng
cần nỗ lực trong cảnh hoà bình, còn hơn là mua một sự thăng tiến nhanh
chóng với cái giá phải trả là nỗi nhọc nhằn và sự khốn cùng trong cuộc đời
doanh trại. Trong tinh thần đó, quân đội vẫn cầm súng nhưng không chút
nhiệt thành, và vẫn dùng súng mà chẳng có sức mạnh gì. Quân đội ấy bị dắt
tay tiến về phía quân thù chứ không tự mình tiến đánh quân thù.
Ta chớ nên tin rằng vị thế hoà bình đó của quân đội khiến nó lánh xa các
cuộc cách mạng, bởi vì các cuộc cách mạng, nhất là các cuộc binh biến
“cách mạng” vốn dĩ xảy ra rất nhanh, thường khi kéo theo nhiều nguy cơ,
nhưng không dẫn tới những công trình dài hơi. Những cuộc “cách mạng” đó
thoả mãn tham vọng với cái giá rẻ so với chiến tranh. Tham gia vào đó con
người chỉ sợ mất mạng sống của mình, song mạng sống lại là thứ con người
dân chủ ít bám víu hơn so với bám víu vào cảnh sống thoải mái.
Đối với Tự do và sự sống thanh bình của một quốc gia, chẳng có gì nguy
hiểm hơn là một quân đội e ngại chiến tranh. Bởi vì, một khi không còn đi
tìm sự vĩ đại và ảnh hưởng trên bãi chiến trường, quân đội đó muốn tìm vinh
quang ở những chỗ khác. Vậy là có khi những con người tạo thành một quân
đội dân chủ lại mất hết lợi ích của người công dân mà vẫn chẳng giành được
những phẩm chất của kẻ quân nhân, và mặc dù quân đội không còn tính
chiến đấu nữa, nhưng không vì thế mà nó không “quậy phá”.
Tôi muốn nhắc lại ở đây điều tôi đã nói ở một đoạn xa bên trên. Phương
thuốc cho những nguy cơ tương tự không ở trong quân đội, mà ở trong đất
nước. Một quốc gia dân chủ mà còn duy trì được những tập tục sức mạnh
cường tráng, thì khi cần bao giờ cũng tìm ra được ở những binh lính của
mình những tập tục chiến trận.
