Làng Viêm Xá tỉnh Bắc Ninh (Hà Bắc) có tục trai gái hát đối đáp với
nhau, na ná như tục hát quan họ. Trai gái trong làng hát với nhau, nhưng
họ lại hát cả với trai gái xã lân cận là xã Hoài Bão nói trên.
Mỗi năm làng Viêm Xá mở hội hai lần, một lần về mùa Xuân vào ngày
mồng bốn tháng Giêng và một lần về mùa Thu vào ngày mồng mười
tháng Tám. Trong những kỳ hội, con gái làng mời một đoàn trai làng
Hoài Bão sang dự đám, cùng họ hát lễ thần tại đình.
Trong lúc hát, gái làng ngồi một bên, còn trai làng ngồi bên kia với trai
Hoài Bão. Khi đôi bên đã an vị, một chàng trai Viêm Xá lấy trầu cau ra
mời hai bên gái làng và trai Hoài Bão, đại ý nói nhân ngày lễ Thần xin
mời hai bên ăn trầu rồi hát mừng đức Thượng đẳng và mừng Xuân, nếu
là hội mùa Xuân.
Tất cả trai gái đôi bên đều được mời trầu. Sau đó cuộc hát bắt đầu, trước
hết là những câu chúc vua mừng nước rồi chúc tụng thần linh. Họ chúc
mừng cả dân làng lại chúc mừng lẫn nhau qua câu hát. Lúc hát, họ hát
giọng đôi tương tự như hát quan họ.
Sau những câu hát chúc mừng là những câu hát thổ lộ tâm tình, gởi gắm
duyên nghĩa cùng nhau. Hát với nhau chừng quá nửa đêm, bọn gái làng
mời bọn trai Hoài Bão về nhà người đứng đầu cả bọn để thết đãi, nhà chị
Cả của bọn họ.
Ăn uống xong, cuộc hát lại tiếp tục.
Hát tại đình, họ gọi là nam nữ ca sự tại đình, hát ở nhà họ gọi là nam nữ
ca du tại gia, sự là thờ phụng, du là chơi bời.
Sau bữa tiệc gái Viêm Xá đãi trai Hoài Bão, lúc hát trở lại bao nhiêu đàn
bà Viêm Xá đều có mặt tại nhà chị cả, có chồng chồng cũng để cho đi, và
con gái chưa chồng lẽ tất nhiên càng đi mạnh. Có gái làng, lại có cả trai
làng cùng với trai Hoài Bão. Trai gái chia thành từng tốp 10 người, mỗi
tốp một người đứng đầu gọi là anh Cả,[6] rồi đến anh Hai, anh Ba, anh
Tư, anh Năm, từ người thứ sáu trở đi đều gọi là anh Bé, phía gái cũng
