Toan Ánh
66
CÔ GÁI NON THIỀN
Cô Như là con gái cụ đồ Hà, người làng Thị Cầu, huyện
Võ Giang, tỉnh Bắc Ninh.
Làng Thị Cầu ở chân núi Thiềm là một ngọn núi đứng sừng
sững bao trùm lên ba làng: Thanh Sơn, Phương Vĩ và Thị Cầu.
Cụ đồ Hà vốn là dòng dõi thế gia. Tổ tiên xưa đều theo
đạo trung tín của Thánh Hiền.
Vốn là một nhà nho học, cụ đồ Hà lấy nghĩa nước làm
nặng, nên khi thấy quân Pháp xâm lăng nước ta, dòng máu
ái quốc đã sôi trong huyết quản, cụ vẫn lăm le chờ cơ hội
phất cờ Cần Vương để đem tấm thân bẩy thước đền đáp non
sông. Nhưng than ôi? Việc thì lớn, vận nước đang cơn bĩ,
bao nhiêu mưu đồ của các nhà ái quốc đều thất bại nên cụ
đồ đành ôm hận trông ngày tháng lần qua.
Rồi năm 1908, phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục làm
sôi nổi đất Bắc, bao nhiêu tài năng của núi sông hun đúc,
bao nhiêu bậc lão thành cũng như bao nhiêu thanh niên trai
tráng có tâm huyết đều hưởng ứng gia nhập phong trào này,
người học cao thì làm giảng viên ở trường học đặt tại phố
hàng Quạt; người học ít thì đi liên lạc khắp mọi nơi để gây
