Toan Ánh
76
nổi dậy khắp nơi để chống lại người Pháp, nhưng sức người
đã vậy, vận nước thời sao, nên mặc dầu sự cố gắng của bao
nhiêu người dân Việt, nước Việt vẫn lâm vào vòng đô hộ
của người Pháp và các đạo quân Cần Vương đã lần lượt xếp
cờ bỏ giáp cùng nhau giải tán để mong một cơ hội khác,
các nhà ái quốc sẽ lại cùng nhau nổi dậy chống với ngoại
tộc xâm lăng.
Vua Hàm Nghi bị bắt, ông lang Ngọc khi ấy đang ở trong
đạo nghĩa quân vùng Nghệ An, được lệnh giải tán để chờ dịp.
Nợ núi sông đã không được đền đáp, bây giờ còn theo đuổi
cái khoa cử làm chi, nếu không để sau này ra làm quan hầu
hạ cho lũ ngoại nhân. Bởi vậy nên ông lang Ngọc quả quyết
theo nghề thuốc, không ham chi bả vinh hoa, nó trói buộc
con người làm thân trâu ngựa.
Đàng nào cũng là giúp dân, giúp nước. Thôi không đủ tài
lấp biển vá trời, ông lang Ngọc đành lấy nghề thuốc để an
ủi mình và để cứu người giúp đồng bào vậy.
Quyết tâm theo nghề thuốc nên ông học thuốc rất chuyên
cần, rất ham mê. Ông hiểu thấu đạo đức của nghề thuốc, và
ông cố đi sâu vào nghề để trở nên một danh y, dù không được
như Biển Thước, Hoa Đà, nhưng cũng biết rõ nguyên tắc khí
hóa, biết tường tận về mạch học cũng như về mọi điều cần
thiết của đông y.
Ông thường nói chuyện với các bạn hữu về nghề thuốc:
- Bắt mạch biết được bệnh, đó là điểm sơ đẳng người làm
thuốc phải biết. Người làm thuốc có tài chỉ cần trông khí sắc
đã biết người có bệnh, và chỉ cần trông khí sắc đã có thể kê
đơn cất thuốc đúng căn bệnh được.
Câu chuyện Tần Hoãn thời chiến quốc xem bệnh cho Tề
Hoàn Công thường được ông luôn luôn nhắc tới để nêu cao
giá trị của người chữa bệnh.
Nguyên Tần Hoãn đời nhà Chu chữa bệnh rất có tài, được
