202
Tín ngưỡng Việt Nam – Quyển thượng
Tác giả: Toan Ánh
Nhà xuấ tbản: Trẻ
những tục lệ ảnh hưởng nhiều của Khổng giáo. Trong gia đình, ngoài xã hội,
mọi cách cư xử người ta đều dựa vào “tam cương ngũ thường”.
Chính cái ảnh hưởng sâu xa của Khổng giáo đã rõ rệt nhất trong gia đình
cũng như chốn triều đình.
Ở triều đình nhà vua có một quyền tuyệt đối với bách quan và thần dân;
trong gia đình, người cha cũng có một quyền tuyệt đối đối với các con. Sự
hiếu thảo là một đều bắt buộc, lúc cha mẹ sống con cái phải phụng dưỡng,
lúc cha mẹ chết con cái phải thờ phụng. Việc thờ phụng ông bà cha mẹ tại
Việt Nam đã được nhiều người ngoại quốc lầm coi là một tôn giáo, vì sự cẩn
trọng của người sống đối với anh hồn người chết. Tất cả mọi biến cố xảy ra
trong gia đình, con cái đều phải làm lễ cáo gia tiên, từ việc một đứa trẻ ra
chào đời, việc thi đỗ cho đến việc một người trong gia đình từ trần.
Hàng ngày, trong mọi hành động, người ta đều giữ gìn để khỏi phạm tới
luân lý, tức là những điều đã vạch ra bởi ngũ thường.
Khi nói năng một điều gì để biện bạch, những lời đức Khổng Tử nói đều
được đem ra dẫn chứng. Đức Thánh đã dạy sao, người ta đều cho là phải. Và
khi nhắc đến đức Khổng Tử, người ta không nhắc thẳng tên người mà chỉ
gọi là đức Thánh.
Người ta tôn trọng đức Thánh đến mức tôn trọng cả những chữ đã dùng
để truyền bá đạo Ngài. Gặp một tờ giấy chữ Nho, người ta nhặt lên rồi đem
thả theo dòng sông hoặc đem đốt đi, để dưới đất sợ ô uế chữ Thánh. Không
bao giờ người ta đem dùng những tờ giấy đã viết chữ Nho vào việc kém tinh
khiết như gói món ăn, lau chùi đồ dùng v.v...
Làm điều gì người ta cũng cân nhắc tôn trọng lễ nghĩa, nhất là trong việc
giao tế hàng ngày giữa mọi người bao giờ người ta cũng lấy lễ làm trọng. Lễ
duy trì trật tự trong xã hội cũng như giữ vững được sự liên lạc mật thiết giữa
mọi người.
Tại các vùng quê trước đây, mỗi làng đều có một hoặc nhiều ông đồ dạy
học. Trẻ con đến tuổi đi học được bố mẹ cho tới nhà các ông đồ này ăn mày
đạo Thánh dăm ba chữ.
Trước khi cho con đi học, bố mẹ đã cáo gia tiên và đã có sửa lễ ra văn từ
hoặc văn chỉ ở làng để khấn đức Thánh và các vị tiên hiền cho con được đi
học và xin các ngài phù hộ cho đứa bé thông minh sáng láng. Đứa bé cũng
phải lễ trước bàn thờ.
