301
Thực hiện ebook:
Học thuật Phương Đông
www.hocthuatphuongdong.vn
người với khung cảnh thiên nhiên “tìm cách lợi dụng cái khí của trời đất núi
sông hòa hợp với con người thể theo lý Tam Tài (trời, đất, người)”.
Nhiều tác giả phương Tây (Robequain, Gourou, Chapuis, Teulières...) đã
từng thán phục khen ngợi nghệ thuật xây dựng sườn nhà Việt Nam, khéo léo,
vững chắc mà vẫn nhẹ nhàng, thăng bằng, mát mẻ. Các kiểu nhà của chúng
ta rất phong phú, hình dáng thay đổi từ miền này sang miền khác, cách thức
và đề tài trang trí cũng vậy. Tác giả Nếp Cũ cũng cho thấy sự chi phối của
những quan niệm tôn giáo trong nghệ thuật kiến trúc (tục kén đất, chọn
hương, lễ cất nóc, lễ ăn mừng nhà mới và cáo gia tiên v.v...) Có thể nói được
nhà Việt Nam, với đạo hiếu và tục thờ cúng ông bà, là môi trường gặp gỡ của
thế giới hữu hình và vũ trụ thần linh, của hạnh phúc gia đình và những tình
cảm thiêng liêng vốn chế ngự con người Việt Nam thích tín ngưỡng sùng bái.
Chương bàn về những tục lệ khao vọng cung cấp một số chi tiết và sự kiện
hào hùng về mặt giao tế xã hội của người Việt. Mọi thành quả hệ trọng của
cá nhân phải được tập thể công nhận, chứng kiến: đó là ý nghĩa của khao vọng
dưới nhiều hình thức, từ khao thi đỗ, khao nhận chức việc, khao phẩm hàm,
khao quan viên, cho đến khao nhiêu, khao xã, khao chùm, khao trưởng xóm,
khao lão, khao thượng thọ, khao đi làm quan, lễ phong tặng và lễ phần hoàng
mà tác giả Nếp Cũ đã liệt kê và mô tả những nét chính yếu.
Lễ yến lão, với những nghi thức long trọng như rước lão, ca nhạc, yến tiệc
tại đình, có nhiều hình thức khác nhau từ tỉnh miền Bắc đến các tỉnh miền
Nghệ Tĩnh. Theo chúng tôi biết, trong nhiều miền chỉ có các lão ông mới dự lễ
này. Tác giả nói đến Đám rước Lão trong đó có các lão ông lão bà tham dự,
nhưng không cho biết rõ là “Lễ Yến Lão” này được cử hành vào những vùng
nào tại miền Bắc và có những hình thức địa phương khác nhau ra sao. Trong
thực tế nhiều làng chỉ có Hội Lão và tiệc khao lão cá nhân chứ không tổ chức
những cuộc Yến Lão to lớn, long trọng và tập thể.
Phần cuối của Nếp Cũ dành cho tang lễ tang chế, tang phục và mộ phần,
theo chúng tôi là phần đầy đủ, công phu nhất của tập sách.
Luận về “phong tục của con người Việt Nam từ nôi đến mộ”, Ồng Toan Anh
đã cung cấp cho bạn đọc một tác phẩm phổ thông gọi được là dồi dào súc tích
về bốn lãnh vực quan, hôn, tang, tế. Nếp Cũ giúp chúng ta ôn lại những điều
hay việc dở trong hội sống cổ truyền. Lẽ dĩ nhiên, sống là tiến hóa, là thích
nghi, là cải tổ, và nếu cần, sống cũng là cách mạng. Nhưng mọi xây dựng mới,
