58
Tín ngưỡng Việt Nam – Quyển thượng
Tác giả: Toan Ánh
Nhà xuấ tbản: Trẻ
Mỗi bàn thờ trang trí một lối khác, không bàn thờ nào giống hẳn bàn thờ
nào, tuy về đại cương trông các bàn thờ có vẻ giống nhau vì mỗi bàn thờ
đều có bình hương, bài vị và những tự khí thông thường như ống hương,
đèn nến v.v...
Bàn thờ tổ tiên
Bàn thờ chính trong mỗi gia đình Việt nam phải là bàn thờ tổ tiên tuy
nhiên trong việc thờ cúng tổ tiên ta phải phân biệt nhà thờ họ và nhà thờ
của từng gia đình.
Bàn thờ Họ
Bao nhiêu con cháu dòng dõi một họ, lập chung một nhà thờ vị Thủy tổ,
gọi là từ đường của họ, nhà thờ họ nguyễn gọi là Nguyễn tộc từ đường, nhà
thờ họ Lê gọi là Lê tộc từ đường v.v...
Tại nhà thờ họ có bàn thờ để thờ riêng ông Thủy tổ của dòng họ, và mỗi
khi có tế tự thì lấy các tổ tôn biệt chi biệt phái mà phối hưởng.
Tại bàn thờ có bài vị của Thủy tổ họ, trên bài vị thường ghi rõ đó là vị Thủy
tổ của họ nào, thí dụ như Đỗ môn lịch đại tổ tôn thân thần chủ, nghĩa là Thần
chủ tổ tiên họ Đỗ. Bài vị xưa kia ghi bằng Hán tự. Thần chủ này không bao
giờ thay đổi nên gọi là “bách thế bất diêu chi chủ”. Ngày nay, có nhiều người
dùng chữ quốc ngữ để đề bài vị.
Có nhiều họ không có nhà thờ thì thay vì bàn thờ thường xây một đài lộ
thiên, dựng bia đá, ghi tên thụy hiệu các tổ tiên. Mỗi khi có giỗ tổ hoặc có tế
tự của một chi họ nào thì cả họ hoặc riêng chi họ đó, ra nơi đàn lộ thiên mà
cúng tế. Nơi đàn lộ thiên này chỉ dùng để cúng tế, hoặc tổ chức những trò
vui như hát chèo, múa rối trong ngày giỗ tổ toàn họ, hoặc một chi họ nào.
Cúng tế xong, khi ăn uống thì con cháu dắt nhau về nhà trưởng tộc hoặc
trưởng chi phái tùy theo từng trường hợp.
Những họ to và giàu có, các trò vui thường tổ chức trong đêm hôm tiên
thường, và các đàn anh trong họ thường được đề cử cầm chầu trong cuộc
hát chèo cũng như khi có mời ả đào tới hát thờ.
Có nhiều họ làm nhà thờ riêng với bàn thờ Thủy tổ để cho chi trưởng nam
đời đời giữ hương hỏa, và chỉ khi nào ngành trưởng chẳng may gặp trường
hợp tuyệt tự không có con trai nối dõi, việc thờ cúng mới truyền sang chi
thứ.
