Tôi gặp lại Margaritô Đuartê ở Rôma sau hai mươi năm quen biết và có
lẽ tôi sẽ không nghĩ đến ông nếu không ngẫu nhiên gặp lại. Tôi bị ức chế
rất nhiều bởi những chấn thương của thời gian để không nghĩ về bất cứ ai.
Một cơn mưa phùn ngơ ngác không ngừng nghỉ, thứ ánh sáng trong như
pha lê thuở trước giờ đã vẩn đục, và các địa điểm vốn là của tôi, chưng ra
những nỗi buồn nhớ của tôi, nay đã là những địa điểm khác và xa lạ. Ngôi
nhà nơi từng có trường nội trú thì vẫn nguyên như thế nhưng không một ai
biết gì về Maria Bêda. Không một ai trả lời trên máy điện thoại sáu số mà
ca sĩ giọng nam cao gọi cho tôi qua nhiều năm. Trong một bữa cơm trưa
với những sinh viên mới theo học nghề điện ảnh, tôi đã gợi lại ký ức về
người thầy của mình và một sự thanh tĩnh vẫy cánh bay lượn lờ trên bàn ăn
một lúc lâu cho đến khi có ai đó dám cất tiếng nói:
- Xavattini ư? Ôi, ông thánh thân yêu của tôi!
Đúng thế đấy: không một ai nghe nói về ông. Những cây cổ thụ trong
vườn thú Bôrghêsê đang rũ rượi dưới trời mưa, sân đua ngựa của các tiểu
thư buồn đã bị một loài cỏ hoang không có hoa nuốt mất, và những cô gái
đẹp thuở trước giờ đã được thay bằng các nam vận động viên điền kinh
mặc giả các cô gái. Thứ duy nhất sống sót từ vườn thú tàn hoang kia một
con sư tử già: ghẻ lở và ho khù khụ, đang sống ở hòn đảo của mình giữa
thứ nước tù đọng. Không ai hát cũng chẳng ai chết vì tình trạng các bãi để
xe kéo ở quảng trường Tây Ban Nha. Bởi vì Rôma của những nỗi hoài nhớ
của tôi bây giờ đã là một Rôma khác, một Rôma cổ xưa trong lòng thành cổ
Rôma của các hoàng đế Xêda. Bỗng nhiên một giọng nói đến từ nơi rất xa
đã làm tôi phải đứng khựng lại ngay giữa phố nhỏ ở Trastêvêrê:
- Xin chào nhà thơ.
Đó là ông, già nua và mệt mỏi. Đã băng hà năm đức Giáo hoàng, thành
phố Rôma đã bộc lộ những dấu hiệu già cỗi, còn ông vẫn chờ mong. “Tôi
