282
283
Miện của hoàng đế triều nguyễn tuy phần lớn tham khảo từ quy chế
Tống - Minh, song đã xuất hiện rất nhiều biến dị, đặc biệt là việc sử dụng
đại đới vắt ngang vai và sự kết hợp giữa thường và Kế y cổ tròn. Riêng đại
đới, theo quy chế Tống Minh, là dải đai bằng lụa trắng dùng để thắt lưng,
kết hợp với đai da - cách đới. Song như BAVh mô tả, vào thời nguyễn,
“Đại đới là dải khăn mảnh vắt qua vai, vượt qua ngực, mỗi đầu đều có
diềm bản rộng bằng lụa nạm ngọc nhiều màu và rủ xuống thật thấp.”
(1)
1. Vua Khải Định mặc trang phục Cổn Miện, song thay vì thắt Tế tất ở phía trước, ông lại
thắt Đại Thụ vốn là phục sức che phía sau. Cách phối hợp như vậy không hợp quy chế. Phải
chăng đây là một trong những kiểu “ăn vận không phải lối” của vua Khải Định như lời công
kích của Phan Chu Trinh. (Thất điều trần. Tạp chí Nghiên cứu lịch sử, số 66); 2. Trang phục
Cổn Miện của Hoàng đế triều Nguyễn (Phục dựng).
1. BAVH. 1915. Tr. 75-76 .
đều bọc vàng, 6 chân cúc, 2 hình lá
vàng tía, 2 khuy kép bạc.
Đại đới làm bằng đoạn Bát ti
bóng màu bảo lam, bên trong lót
trừu bóng màu hoa xích, hai đầu
xâu chuỗi với các hạng châu ngọc,
cả thảy 392 hạt, 10 dải thùy anh kim
tuyến.
Bít tất giống như Triều phục
(thân làm bằng tơ Bát ti bóng màu bảo lam,
ở giữa là tơ Bát ti bóng màu tuyết bạch, phía
dưới là vải tây màu tuyết bạch dát thuần
vàng, gấm hạng nhất hoa sen xen lan can
kim tuyến, phía trên gắn với hộ tất).
Hia thân làm bằng tơ Bát ti màu thâm,
thêu rồng mây, liên đằng, ngọn lửa và hồi
văn kim tuyến, xen kẽ gắn kết với gương tây;
phía dưới làm bằng tơ lông vũ màu vàng, thêu
đính các loại hạt trân châu, san hô nhỏ, hình
rồng, mỗi loại 2 thứ và các hình cổ đồ, xen kẽ
gắn với gương tây, đính 3 chiếc kim bồn, mỗi
chiếc khảm 1 hạt hỏa tề, 2 hạt kim cang lót
đoạn Bát ti màu đỏ.”
(1)
Đối chiếu tư liệu văn tự và tư liệu hình
ảnh tương quan, có thể thấy trang phục Cổn
1. (Việt) Hội điển - Quyển 78. Tr.6-8. Nguyên văn: 袞衣製用天青純綫光素涼紗，繡日、月、星辰、
山、龍、花蟲，垂旒繡龍雲樣，或製用雪白純綫光素涼紗。袖口繡龍雲。領子官綠光素八絲緞。繡
亞字裏白色帛。垂旒繡龍雲、水波。裳製用正黃純綫光素涼紗，繡藻、火、粉米、黼、黻、尊彜竝
古圖、八寳、連藤、迴文、水波等樣。緣寶藍純金蓮花一項錦，裏正黃南素涼紗。繼衣白色帛。玉
佩二，結白玉蝙蝠形各一，方樣各一，圓樣各一，半月樣各二，磬形各一，串結雲母、珊瑚、玄琥
珀各二百餘粒，金鈎各一。革帶一，包正黃光素八絲，結白玉方樣一片，盾樣六片，外各包黃金𨨠
腳六，紫金葉形二，銀夾版二。蔽膝一，正黃光素八絲，裏赤色帛，繡山龍雲竝火榴等樣，四邊鑲
寶藍梅花純銀欄杆錦緞間花赤光素八絲緞，緣純金蓮花一項錦，金鈎、金鈕各四。大綬一，天青光
素八絲緞，裏黃色帛，繡龍雲、水波竝古圖等樣，上鑲花赤光素八絲緞半月樣一片繡龍雲樣上間金
綫欄杆，邊鑲寶藍梅花純銀欄杆錦緞，緣寶藍純金蓮花一項錦結各色玉，綫絨垂纓一。左右垂旒二
間用黃赤白各色素紬。下結網文垂纓，銀鈎四，金鈕七粒。大帶寳藍光素八絲緞，裏花赤素紬，兩
端串結各項珠玉三百九十二粒竝金綫垂纓十條。襪與大朝同。靴身烏八絲繡龍雲、連藤、火焰竝金
綫迴文間結洋鏡子，下黃羽絲繡小珍珠、珊瑚各項粒龍形各二竝古圖等樣間結洋鏡子，釘金盆各三
嵌火齊各一，金剛粒各二，裏赤色八絲緞.
Hia áp dụng cho Cổn phục, Triều phục và
Thường phục của vua triều Nguyễn. (Báu vật
triều Nguyễn).
Một trong những chiếc tất của
vua Khải Định (Ảnh: Trịnh
Bách).
