286
287
b. Xuân Thu 春秋冠
Tế Tông miếu cũng là một trong những
lễ tiết quan trọng trong văn hóa cung đình.
Vào dịp tế lễ này, vua nhà Trần sử dụng Lễ
phục Quyển Vân, vua nhà Lê sử dụng Lễ
phục Bình Đính, các vua nhà nguyễn muộn
nhất vào thời vua gia Long đã có Lễ phục
Xuân Thu. Đại Nam thực lục cho biết: “Buổi
hôm trước ngày hết tang một năm, vua
(chỉ
vua Gia Long)
bỏ áo tang, nội giám đem cất đi.
Đến ngày đó, bàn thờ bày đặt như nghi thức
tế điện lớn. Vua mặc đồ trắng, đội mũ Xuân
Thu bằng sa trắng, áo giao lĩnh bằng sa
trắng, thường bằng lụa trắng, giày và bít tất
trắng, đến trước bàn thờ làm lễ […] Tế điện
lớn, tế cửu ngu, tế tốt khốc đồ mặc cũng theo
như thế […] Còn tế Luyện, tế Tường và tế
Đàm thì sau ngày tốt khốc mới cử hành. Tế
Luyện vua mặc Lễ phục, đội mũ Xuân Thu
bằng sa thâm, áo giao lĩnh bằng sa thâm,
thường bằng lụa màu biếc lót lụa trắng, giày
và bít tất đen. Tế Tường và tế Đàm vua mặc
đồ màu, mũ Xuân Thu bằng nhiễu thâm,
áo giao lĩnh bằng sa đoạn màu bảo lam,
thường bằng sa biếc lót trắng, bít tất lam,
giày đen.”
(1)
. Vào thời gia Long, quy chế Lễ
phục Xuân Thu có sự phân biệt tùy theo quy
mô của buổi tế. Ít nhất có ba dạng Lễ phục
Xuân Thu áp dụng cho thiên tử trong các dịp tế Đại Điện, tế Cửu ngu, tế
tốt khốc, tế Luyện, tế Tường, tế Đàm. Vào thời vua Minh Mạng, quy chế
Lễ phục Xuân Thu được giản hóa, thống nhất là mũ Xuân Thu màu đen
kết hợp với áo giao lĩnh màu thiên thanh
(màu huyền)
.
năm 1821, vua Minh Mạng nói với Thượng thư Bộ Lễ Phạm Đăng
hưng: “Trong ngày kỵ liệt thánh, hoàng khảo ta đội mũ Xuân Thu, mặc
1. (Việt) Đại Nam thực lục - Chính biên - Đệ nhất kỷ. Tập 1. Tr.896.
BẢng SO SÁnh QUY ChẾ CỔn MIỆn 12 LưU 12
Chương CỦA hOÀng ĐẾ nhÀ ngUYỄn VIỆT nAM VỚI nhÀ TỐng
VÀ nhÀ MInh TRUng QUỐC
(theo Đại Nam hội điển sự lệ, Tống sử và Minh hội điển)
Quy chế của nhà
Nguyễn
Quy chế của nhà
Tống
Quy chế của nhà Minh
-Mũ Miện 12 lưu, sung
nhĩ được thay bằng
2 dải lưu, dây hoằng
được thay bằng dây
thùy anh làm bằng tơ
vàng
-Mũ Miện 12 lưu, thân
mũ Thông Thiên gia
miện bản, dây hoằng
màu đỏ son
-Mũ Miện 12 lưu, thân mũ
dạng ống gia miện bản, dây
hoằng màu đỏ son
-Áo Cổn màu xanh,
thêu 6 chương nhật,
nguyệt, Tinh, Sơn,
Long, hoa trùng
-Áo Cổn màu xanh,
thêu 7 chương nhật,
nguyệt, Tinh, Sơn,
Long, Trĩ (hoa trùng),
hổ dữu (Tông di)
-Áo Cổn màu huyền, thêu 6
chương nhật, nguyệt, Tinh,
Sơn, Long, hoa trùng
-Thường màu vàng,
thêu 6 chương Tảo,
hỏa, Phấn mễ, Tông
di, Phủ, Phất và các
hình cổ đồ, bát bảo...
-Thường màu đỏ, thêu
5 chương Tảo, hỏa,
Phấn mễ, Phủ, Phất
-Thường màu vàng, thêu 6
chương Tảo, hỏa, Tông di,
Phấn mễ, Phủ, Phất
-Áo Trung đơn may
bằng lụa trắng, thêu
12 chương Phất
-Áo Trung đơn may
bằng là trắng
-Áo Trung đơn may bằng sa
trắng, cổ áo thêu 13 chương
Phất
-Tế tất màu vàng viền
lam, thêu Sơn, Long,
1 rồng bay lên, 1 rồng
bay xuống, hình mây
và các hình hỏa lựu
-Tế tất màu đỏ, thêu
1 con rồng bay lên, 1
con rồng bay xuống,
giữa là mây, sức ngọc
quý
-Tế tất màu đỏ, thêu 4 chương
Tảo, Phấn mễ, Phủ, Phất
-Đại thụ thêu hình
rồng mây sóng nước,
xâu các loại ngọc
-Đại thụ 6 màu đính
3 tiểu thụ kết 3 ngọc
hoàn
Đại thụ 6 màu đính 3 tiểu thụ
kết 3 ngọc hoàn
-ngọc bội 2 dải, gồm
các loại ngọc hành, cư,
xung nha, hoàng…
-ngọc bội 2 dải, làm
bằng ngọc trắng trổ
rỗng
-ngọc bội 2 dải, gồm các loại
ngọc hành, cư, vũ, xung nha,
hoàng…
-Cách đới đính ngọc
trắng, bọc vàng
-Cách đới trổ rồng
phượng bằng vàng
-Cách đới đính ngọc
-Tất phía trên gắn hộ
tất, thân màu lam,
phía dưới màu trắng,
dát vàng, hia màu
thâm thêu rồng mây
-Tất đỏ, giày Tích đỏ
-Tất đỏ, giày Tích đỏ
Mũ Xuân Thu của quan võ Tứ
phẩm (BAVH); Vua Gia Long
đội mũ Xuân Thu dưới nét vẽ của
người Pháp. (Ảnh phục chế).
