342
343
hoàng hậu, công chúa hay cung tần đều vấn khăn vành, mặc áo nhật
Bình, chứng tỏ quy chế trang phục của hậu phi triều nguyễn đến thời
vua Đồng Khánh, Khải Định vẫn được sửa đổi.
Khăn vành, còn gọi khăn vành dây, là một khổ vải dài hơn chục
mét, khổ rộng 30cm, được vấn gấp nếp thành hình chữ nhân 人 ở giữa
trán, sau đó quấn nhiều vòng quanh đầu, có khi lên tới 20, 30 vòng. Loại
khăn này vào cuối thời nguyễn được kết hợp với áo nhật Bình, áp dụng
làm Thường phục của hoàng thái hậu, hoàng hậu và Triều phục của
mệnh phụ, cung tần, phần lớn có màu xanh lam. Sau này, khăn vành
dần được phổ biến trong dân gian, được phụ nữ Việt nam sử dụng trong
các dịp lễ nghi trang trọng.
1833
Mũ
Mũ Thất Phượng
Y phục
Áo bào nữ may bằng
đoạn Bát ti màu
hoa xích thêu hình
phượng ổ ngũ sắc gia
kim; 1 thường nữ may
bằng đoạn Bát ti màu
tuyết bạch thêu hình
phượng ổ ngũ sắc xen
kim tuyến; 1 đai vàng,
1 đôi hia, tất
1845
Mũ
Mũ Ngũ Phượng, 1
chiếc mạt ngạch sức
vàng, bạch kim, trân
châu, san hô
Y phục
Áo bào nữ may bằng
đoạn Bát ti màu
hoa xích thêu hình
phượng ổ ngũ sắc xen
kim tuyến; đai sức
vàng và bạch kim
2. Thường phục
Theo Hội điển, áo nhật Bình là Triều
phục dành cho cung tần nhất, nhị, tam, tứ giai
và là Thường phục của hoàng hậu, công chúa.
Áo nhật Bình có nguyên mẫu là dạng áo Phi
Phong thời Minh, là loại áo xẻ cổ, có dạng đối
khâm, cổ áo to bản tạo thành hình chữ nhật
ở trước ngực, dưới ức có dải vải buộc hai vạt
áo. Thường phục nhật Bình được đặt định vào
năm 1807 thời vua gia Long và được duy trì cho
đến cuối thời nguyễn. Song quy chế mũ mão
kết hợp với loại trang phục này không ổn định.
như quy chế năm 1807 quy định từ hoàng hậu
đến cung tần tứ giai nhất loạt sử dụng Kim ước
phát phối với áo nhật Bình, đến năm 1846 thời vua Thiệu Trị, Kim ước
phát được thay thế bằng một loại thủ sức có tên Kim phượng. Cung tần
tam giai, tứ giai và ngũ giai còn được phân biệt bởi số lượng trâm cài.
Kiểu dáng cụ thể của Kim ước phát và Kim phượng, chúng tôi chưa
thể khảo được. Song tư liệu tranh ảnh đầu thế kỷ XX cho thấy bất kể
Công chúa triều Nguyễn.
Hoàng Thái hậu Đoan Huy, Trưởng công chúa con vua Đồng Khánh, Hoàng hậu Nam Phương.
Phục dựng lối trang điểm của hậu phi triều Nguyễn trong dịp đại lễ; Trưởng công chúa con vua Dục Đức.
(Ảnh: Trịnh Bách).
