109
Áo Xưởng Hạc của đạo sĩ Trung Quốc (taoism.com).
Thái Thượng Lão Quân và Nguyên Thủy Thiên Tôn, hai trong ba vị Tam Thanh của Đạo Giáo,
cùng các vị tiên theo hầu đều đội mũ Phù Dung. (Đạo Giáo chúng thần thánh tượng).
Vào thời Trần, nho giáo, Đạo giáo, Phật giáo đều được triều đình
Đại Việt coi trọng, tạo nên cục diện tam giáo đồng tôn. Phần lớn các học
giả đều nhất trí cho rằng, dưới vương triều Lý - Trần, đạo Phật chiếm
ưu thế hơn cả, song trên thực tế, vương triều Trần đã từng rất hâm mộ
Đạo giáo
(1)
. Xét riêng cách ăn mặc, qua một số miêu tả của sứ thần nhà
nguyên, ta thấy các vị vua nhà Trần thường xuất hiện với dáng dấp của
một vị chân nhân hoặc một vị thần tiên thoát tục. Tỉ như lụa bọc tóc
màu trắng của vua Trần nhân Tông được sứ thần Trần Cương Trung
miêu tả “trông xa như Luân cân của đạo sĩ”
(2)
. Vua Trần Minh Tông mặc
áo giao lĩnh màu vàng, đội mũ, thắt dây thao dự yến tiệc được sứ giả nhà
nguyên khen “thanh thoát tựa như thần tiên, đến khi về nước cứ nói mãi
về phong thái thanh tú của vua”
(3)
. ngoài ra, Toàn thư còn cho biết Trần
nhật Duật từng mặc áo Xưởng hạc, đội mũ như đạo sĩ để làm bùa phép,
trấn cho vua Trần Minh Tông khỏi ốm
(4)
v.v.
Quay trở lại Thường phục của vua nhà Trần,
ngoài Lê Tắc đề cập tới mũ Phù Dung trong An
Nam chí lược, khoảng năm 1329 thời vua Trần
hiến Tông, Lý Tế Xuyên viết Việt điện u linh tập
cũng nhắc đến loại mũ này qua câu chuyện về hai
Bà Trưng với tiêu đề “Trưng Thánh Vương”. Ông
kể rằng, hai bà sau khi mất hóa thành tiên, một lần
vua Lý Anh Tông nằm mơ, thấy “hai người con gái
đội mũ Phù Dung, mặc áo màu lục, thắt đai, cưỡi
ngựa sắt, đuổi gió vờn mây bay qua trước mặt”
(5)
.
Việc hai Bà Trưng đội mũ Phù Dung hẳn chỉ
là sản phẩm tưởng tượng của Lý Tế Xuyên, song
đối chiếu với An Nam chí lược, chúng tôi nhận
thấy trong lời kể của ông ít nhất có một chi tiết sát với thực tế, đó là vào
thời Trần mũ Phù Dung là một trong những loại mũ của đế vương. Mặt
khác, có thể thấy hình tượng hai Bà Trưng xuất hiện như hai vị tiên nữ,
1. Võ Phương Lan. Vương triều Trần và Tam giáo. Tạp chí Nghiên cứu tôn giáo. Số 4. 2006. Tr.35, 40.
2. (Trung) Sứ Giao thi tập. Nguyên văn: 惟國主髻以帛羅包束, 逺望如道家綸巾
3. (Việt) Toàn thư. Năm 1314. Nguyên văn:次日賜宴。帝服黄羅交領衣，御巾絛。使者羙之曰：飄飄若
神僊中人。及回國具道帝神采清秀
4. (Việt) Toàn thư. Nguyên văn: 上皇方幼孺，在閣有疾，常命行安鎮符法，其被氅加冠如道士状
5. (Việt) Việt điện u linh tập - Lịch đại nhân quân - Trưng Thánh Vương. Nguyên văn: 二女戴芙蓉冠，著
綠衣束帶，駕鉄騎，追風隨雨而過
Mũ Phù Dung (Tam tài đồ
hội); Mũ Phù Dung bằng
ngọc thời Tống (Bảo tàng
Nam Kinh).
