114
115
hầu
hai bậc
Thêu hình Phượng cá (Phượng ngư tú phục)
Minh tự
Một bậc
Thêu hình Phượng cá (Phượng ngư tú phục)
Xét tên gọi mũ Củng Thần,
Toàn thư chép là 拱辰 với nghĩa bao
bọc, bảo vệ sao Bắc Đẩu, vốn lấy điển
từ Luận ngữ, sau được dùng để ví với
việc bốn phương quy phụ
(1)
, An Nam
chí lược chép 拱宸, vốn là tên một
trong năm cấm quân thời Đường -
ngũ Đại
(2)
. So sánh hai ý nghĩa này,
chúng tôi cho rằng tự dạng chép
trong Toàn thư hợp lý hơn.
Mũ Củng Thần là loại mũ Triều
phục dành riêng cho các vị vương
công, thái sư, thái bảo của nhà Trần,
nhưng trên thực tế đã được đặt định
từ thời Lý. Toàn thư cho biết “năm
1206, vua Lý Cao Tông thăng Đàm Dĩ
Mông làm Thái bảo, cho phép đội mũ
Củng Thần.” Loại mũ này dựa vào số bậc và số trang sức ong bướm trên
mũ để phân biệt chức tước phẩm trật của các vương hầu, chứng tỏ đã
chịu sự ảnh hưởng từ quy chế mũ Lương Quan.
ngoài ra, bia chùa Thiệu Long dựng năm 1226 mô tả Lễ phục của
Tiết cấp nhập nội thái tử Đỗ năng Tế thời Trần cho biết: “Sức lên mũ
cao có vầng trăng côi tròn trịa, khoác lên mệnh phục
(tức Lễ phục)
có chim
phượng xoay tròn rực rỡ.”
(3)
hình ảnh chim phượng xoay tròn được nhắc
đến trong bia chắc hẳn là hoa văn phượng ổ thêu trên tấm áo Phượng
ngư tú phục của tước hầu, minh tự thời Trần. Và trên mũ Củng Thần,
1. Cổ đại Hán ngữ từ điển. Tr.475. Luận ngữ - Vi chính - Đệ nhị. Nguyên văn: 為政以德，譬如北辰，居
其所，而眾星共
(拱) 之 Dùng đức để làm chính trị thì ví như sao Bắc Thần (tức Bắc Đẩu) được muôn
sao ôm bọc.
2. (Trung) Cựu Ngũ đại sử - Đường thư. Nguyên văn: 梁有龍驤、神威、拱宸等軍，皆武勇之士也 “Nhà
Lương có các quân như Long Nhương, Thần Uy, Củng Thần, đều là binh sĩ vũ dũng vậy”. Dẫn theo Zdic.
net (Hán điển).
3. Văn khắc Hán Nôm Việt Nam. Tập 2. Tr.10. Nguyên văn: 飾峨冠孤月團圓，披命服鳳旋燦爛
ngoài trang sức ong bướm, có thể còn
có một trang sức dạng tròn đính ở
trán mũ.
b. Cổn Miện 袞冕
Theo An Nam chí lược, các quan
“từ đại liêu ban trở xuống mặc Cổn
Miện tùy theo cấp bậc. Ban văn đeo
thêm Kim Ngư đại. Viên ngoại lang,
lang tướng đội mũ Miện có viền vàng
bạc đan xen; lệnh thư xá tới hiệu thư lang thượng chế thị cấm đều đội mũ
Miện bạc. Mũ Miện dùng trong các dịp đại lễ.”
Chức tước
Quy chế mũ Miện
Từ đại liêu ban trở xuống mặc Cổn Miện tùy theo cấp bậc.
Ban văn đeo thêm Kim Ngư đại.
Văn
Võ
nội đại liêu ban, đại liêu ban,
đại liêu
?
Thân vương ban
?
nội ký ban, ký ban
?
nội chư vệ, chư vệ
?
Văn
nội viên ngoại lang, viên
ngoại lang
Mũ Miện có viền vàng bạc đan xen
(Kim ngân gián đạo Miện)
Võ
nội lang tướng, lang tướng
Mũ Miện có viền vàng bạc đan xen
(Kim ngân gián đạo Miện)
Văn
nội lệnh thư xá, lệnh thư xá
Mũ Miện bạc (ngân Miện)
Võ
nội thượng ban, thượng ban
Mũ Miện bạc (ngân Miện)
Võ
nội thượng chế, thượng chế
Mũ Miện bạc (ngân Miện)
Võ
nội cung phụng, cung phụng
Mũ Miện bạc (ngân Miện)
Võ
nội thị cấm, thị cấm
Mũ Miện bạc (ngân Miện)
Văn
hiệu thư lang quyền miện
cung hầu thư xá
Mũ Miện bạc (ngân Miện)
Mũ Củng Thần ba bậc, hai bậc và một
bậc. (
Phục dựng. Tranh: TQĐ
).
Hoa văn chim phượng cuộn tròn thời Lý
khai quật tại Hoàng thành Thăng Long.
