116
117
Đối chiếu quy chế mũ Miện với quan chế nhà Trần (bảng biểu
trên), có thể thấy quy chế mũ Miện dành riêng cho các tước từ đại liêu
ban xuống tới chư vệ không rõ ràng. Sắp theo thứ bậc, các tước từ đại
liêu ban tới chư vệ còn đứng trên viên ngoại lang, trong khi đó viên
ngoại lang, lang tướng đội mũ Miện có viền vàng bạc đan xen, lệnh
thư xá, hiệu thư lang đội mũ Miện viền bạc thì phải chăng mũ Miện
của các quan đại liêu ban, thân vương ban, ký ban, chư vệ là mũ Miện
viền vàng?
Mặt khác, Việt điện u linh bản bản chép tay A.1919 cho biết người
biên tập sách này là Thủ Đại Tạng kinh Trung phẩm Phụng ngự Lý Tế
Xuyên, đồng thời cho biết người chép sách đương thời là Môn hạ tỉnh sự
Nội lệnh sử thư tự Kim Miện Mạt Án
(1)
. Vào thời Lý Trần, nhiều khi tên áo
mũ được viết kèm theo tên chức quan để làm rõ thêm chức phận. Ở đây,
nội lệnh sử là chức quan dành cho người thi đỗ kỳ thi Lại viên với hai nội
dung viết chữ và làm tính. Chiểu theo quy chế của An Nam chí lược, Mạt
Án chỉ được đội ngân Miện (Miện bạc), Việt điện
u linh chép là Kim Miện (mũ Miện vàng) liệu có
sự lầm lẫn nào chăng?
ngoài ra, căn cứ theo nhận xét của Lê Tắc
về sự tương đồng giữa Cổn Miện của nhà Trần
và Trung Quốc thì chứng tỏ quy định về chất
liệu ngọc, số dây lưu dành cho bá quan về đại
thể giống như quy chế của Đường - Tống.
c. Dương Đường 楊棠冠
An Nam chí lược cho biết: “Nội quan,
thượng phẩm đội mũ Dương Đường, đính hình
ong bướm bằng vàng, dày thưa khác biệt. Về
trang phục, trung phẩm màu sắc áo mũ giảm
xuống một chút, hạ phẩm đội mũ Dương Đường
không trang sức, áo bào tía, đều chắp tay lạy,
không có hốt.”
Bia chùa Diên Thánh Báo Ân có niên đại
năm 1333 ghi nhận: “Thượng Liễn Tam hỏa
Chính chưởng phụng ngự Trung phẩm đội mũ
1. (Việt) Việt điện u linh. Nguyên văn: 守大藏經中品奉御李濟川編集門下省事内令史書字金冕韎按錄
Dương Đường, họ Nguyễn, húy mỗ, hiệu là
Hướng Phúc cư sĩ.”
(1)
Xét về danh xưng, các dị bản An Nam chí
lược như Lạc bản, nội bản, Tĩnh bản, Anh bản
nhất loạt chép là 揚裳 Dương Thường. Bản Văn
Uyên các chép là 揚棠 Dương Đường, khớp với
tự dạng trên chuông chùa Diên Thánh Báo Ân
thời Trần. Các sách Toàn thư, Loại chí, Cương
mục đều nhất loạt chép là 楊棠 Dương Đường
(chữ Dương ở đây có bộ Mộc khác với bộ Thủ
ở bản Văn Uyên các). Chúng tôi cho rằng cách
đọc Dương Đường là chuẩn xác.
Xét về nội hàm của khái niệm Dương
Đường, Toàn thư ghi rằng, “năm 1401, nhà Hồ
quy định tất cả nô lệ phải được ghi dấu lên trán.
Nô lệ của các quan trổ hình quả cầu lửa, nô lệ của
công chúa trổ hình Dương Đường.”
(2)
năm 1499,
vua Lê hiến Tông quy định, “các tước công, hầu,
bá, phò mã và quan văn võ tam phẩm trở lên mặc Công phục mũ Phốc
Đầu […] không được dùng trang sức Dương Đường.”
(3)
như vậy khái niệm
Dương Đường từ thời hồ tới thời Lê đều chỉ một dạng hoa văn trang sức.
năm 1661 thời vua Lê Thần Tông,
Triều phục của hoàng tử, vương tử được
phong tước quốc công được quy định là
mũ Dương Đường và áo bào màu tía
(4)
.
Loại mũ này được Phan huy Chú miêu
tả: “Kiểu dáng như mũ Phốc Đầu, duy
phía sau cao hơn, hai cánh chuồn nạm
vàng.”
(5)
như vậy, mũ Dương Đường
1. Văn khắc Hán Nôm Việt Nam. Tập 2 - Thời Trần (1226- 1400) Tập thượng. Tr.252. Nguyên văn: 尚輦三
火正掌奉御中品戴揚棠姓阮諱某，號向福居士也
2. (Việt) Toàn thư. Nguyên văn: 皆有題額樣為記。官奴火珠樣[…]公主楊棠樣
3. (Việt) Toàn thư. Nguyên văn: 公侯伯駙馬文武三品以上公服幞頭[…]不得用楊棠樣飾
4. (Việt) Lê triều thiện chính điển lệ. Dẫn theo Cương mục. Nguyên văn: 皇子王子封國公朝冠用楊棠、
衣紫
5. (Việt) Loại chí - Lễ nghi chí - Bá quan chương phục chi chế. Nguyên văn: 楊棠冠，體樣與幞頭同，惟
其後稍高，兩翅鑲金
An Nam chí lược, bản Văn
Uyên các. Ba chữ Dương
Đường quan được đóng
trong khung màu đỏ.
Mũ thờ trong đền Sĩ Nhiếp
(Bắc Ninh) (Ảnh: TQĐ).
Mảnh đá thời Trần (Bảo tàng Lịch
sử Việt Nam. Ảnh: TQĐ).
