nàng. Chi tiết với Phrida thể hiện sự chiến thắng trọn vẹn của “thiện chí”:
nàng được phép đưa ra một mong muốn duy nhất, và nàng định yêu cầu đưa
tình nhân của nàng trở lại cho nàng, nhưng thay vào đó, nàng xin tha thứ cho
Phrida…
Nhưng lòng nhân từ và sự hối cải gõ cửa rất ít những trái tim. Trong thế
giới xưa chỉ có một Levi Matvei trở thành tông đồ của Iesua. Còn quan tổng
trấn tàn bạo Ponti Pilat bước lên con đường hối cải một cách vụng về và
muộn màng. Trong số khách của Satan chỉ có một Phrida là bị sự ăn năn
giày vò. Trong Moskva hiện đại ngoài Nghệ Nhân và Margarita, chỉ có
Riukhin tự thừa nhận rằng anh ta dối trá trong thơ, và thêm nhà thơ nông nổi
Ivan Bezdomnưi đã thử đi theo con đường của Nghệ Nhân, dẫu là không
thật thành công.
Trong mối quan hệ này, phức tạp hơn cả và thậm chí ít nhiều bí ẩn là
hình tượng Pilat, nó không có hình tượng tương đồng trong cuốn tiểu thuyết
về thời hiện đại và gây ra nhiều cách lí giải mâu thuẫn nhất. Theo địa vị của
mình, Pilat dường như bị phân đôi. Một mặt, ông ta là đỉnh cao quyền lực
chính trị ở Ersalaim, những mệnh lệnh của ông ta, thậm chí là tội lỗi, được
quân đội và mật vụ thực thi vô điều kiện, cả chính tù nhân, dân chúng và hội
đồng thượng thẩm đều chờ đợi từ ông ta sự quyết định số phận của những
người bị hỏi cung. Nhưng đồng thời ông ta cũng chỉ là một viên quan của
Hoàng Ðế, danh vọng và cuộc sống của ông ta phụ thuộc vào chỉ một lời của
hoàng đế.
Hoàn cảnh phụ thuộc này đẻ ra tính hèn nhát về chính trị được diễn đạt
bằng từ “thói Pilat”: đó là sự chối bỏ thiện chí, là việc thực hiện các hành
động ngược lại lương tâm con người. Về tình người, Pilat không những hiểu
sự vô tội của Iesua Ha-Notxri, mà còn cố gắng cứu ông, bằng ánh mắt xui
người tù nói dối và phản đối lời cung của kẻ tố giác. Nhưng Iesua không
muốn và không thể nói dối: “Nói sự thật dễ dàng và dễ chịu hơn”, – ông đáp
lại đề nghị của quan tổng trấn (so sánh luận điểm của Kant “Sự vi phạm lớn
nhất nghĩa vụ của con người trước chính bản thân (…) – đó là sự đối lập với
chân lí – sự dối trá…”
Pilat thậm chí trả thù cho cái chết của Iesua bằng
